Kreatywność to wolność – dlaczego oceny są jej wrogiem?

Kreatywność – definicja i przykłady

Bądzmy w kontakcie

Picture of Dr Rafał Szewczyk

Dr Rafał Szewczyk

Bądźmy w kontakcie! Jestem na Facebook: Rafał Szewczyk na Facebooku i Linkedin: Rafał Szewczyk na Linkedin Jestem psychologiem i ekonomistą, współtwórcą EI Expert, mężem Marty i ojcem naszych dwóch synów. Konsultuję klientów biznesowych, specjalistów HR, People&Culture, managerów, trenerów, coachów, mentorów, psychologów praktyków, a także klientów i klientki indywidualne. Szkolę z użycia naszych autorskich narzędzi. Współprowadzę treningi inteligencji emocjonalnej jako kameralne rozwojowe procesy grupowe. Moje mocne strony to twórcze myślenie, odwaga działania i umiejętność przekuwania rzetelnej wiedzy w praktyczne rozwiązania.
Czas czytania artykułu ~ ok. 5 minut

Podziel się artykułem:

Co to jest kreatywność?

Kreatywność to po prostu łączenie rzeczy. Kiedy pytasz kreatywnych ludzi, jak coś zrobili, czują się trochę winni, ponieważ tak naprawdę tego nie zrobili, tylko coś zobaczyli. Po pewnym czasie wydaje im się to oczywiste. To dlatego, że byli w stanie połączyć swoje doświadczenia i zsyntetyzować nowe rzeczy.
Steve Jobs

W mojej interpretacji tego cytatu kreatywność to łączenie się z samym sobą i stosowanie swojego połączenia ze światem.

Kreatywność – definicja

Kreatywność to zdolność do generowania nowych i użytecznych pomysłów, rozwiązań i produktów w różnorodnych dziedzinach. Jak definiuje ją Teresa Amabile, psycholog i badaczka kreatywności z Uniwersytetu Harvarda, kreatywność to „proces, dzięki któremu jednostki tworzą nowe pomysły, postrzegane jako oryginalne i użyteczne przez innych(Amabile, 1996).

Kreatywność – definicja i przykłady
Kreatywność – definicja i przykłady

Kreatywność w praktyce

Wyobraź sobie sytuację w dużym banku w Anglii. Urząd nadzoru finansowego (FSA) zażądał dostarczenia danych z arkuszy kalkulacyjnych dotyczących transakcji na jednym z biurek handlowych. Problem polegał na tym, że osoba, która wcześniej zarządzała tymi danymi, odeszła z pracy kilka lat wcześniej, a same arkusze były zabezpieczone hasłem, którego nikt już nie znał.

Pracownicy mieli kilka opcji: mogli poinformować szefów, że danych nie da się odzyskać, co prawdopodobnie wywołałoby ich gniew i frustrację, albo mogli spędzić długie godziny, próbując odtworzyć brakujące dane, co nie dawałoby gwarancji, że uda się osiągnąć dokładne wyniki. Każda z tych opcji wiązała się z ryzykiem i dużymi kosztami czasu oraz stresu.

Jednak jeden ze stażystów wpadł na nietypowe rozwiązanie. Zamiast iść standardową drogą, postanowił napisać skrypt, który metodą brute-force, czyli poprzez automatyczne testowanie różnych haseł, odzyskałby zapomniane hasło do arkusza. Skrypt działał bezbłędnie, hasło zostało odnalezione, a dane odzyskane w krótkim czasie, bez konieczności żmudnego odtwarzania informacji.

To nietypowe podejście i kreatywność stażysty nie tylko rozwiązały problem, ale też zaoszczędziły mnóstwo czasu i stresu całemu zespołowi. Ten przykład pokazuje, jak ważna jest kreatywność w codziennym życiu, nawet w miejscach, gdzie na pierwszy rzut oka wydaje się, że wszystko musi działać według ściśle określonych reguł.

Kreatywność to jedna z najbardziej pożądanych cech w dzisiejszym świecie. Jest to zdolność do tworzenia nowych, oryginalnych pomysłów i podejmowania ryzyka w poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań. Jednak tradycyjny system edukacyjny, oparty na ocenach, często tłumi tę kreatywność. Dlaczego tak się dzieje i jak oceny mogą niszczyć naszą naturalną zdolność do kreatywnego myślenia?

Kreatywność – przykład
Kreatywność – przykład

Kreatywność to odkrywanie i ryzykowanie

Kreatywność to przede wszystkim zdolność do wyobrażania sobie nowych możliwości, wychodzenia poza schematy i podejmowania ryzyka. Niestety, oceny w szkole często wymuszają na uczniach unikanie błędów, co prowadzi do zachowań unikających ryzyka. Jak napisał Marcel Wanders, holenderski projektant: „Studenci muszą popełniać jak najwięcej błędów i uczyć się z nich”. W tradycyjnym systemie oceniania, błędy są karane niskimi stopniami, co oducza nas od podejmowania ryzyka i blokuje rozwój kreatywności.

Oceny kreują środowisko, w którym uczniowie dążą do „łatwej szóstki”, a nie do twórczego myślenia. Zamiast marzyć i próbować czegoś nowego, studenci koncentrują się na tym, aby nie zawieść oczekiwań związanych z ocenami. Jak zauważyli twórcy z THNK, „oceny ograniczają innowacyjność i kreatywność”. W efekcie, uczniowie są mniej skłonni do podejmowania wyzwań, które wymagają eksperymentowania i popełniania błędów – a to właśnie takie podejście jest kluczowe dla rozwoju kreatywności.

Oceny a ryzyko – co to znaczy dla kreatywności?

Tradycyjny system oceniania koncentruje się na wyniku, a nie na procesie nauki. Uczniowie pytają: „Czy to będzie na sprawdzianie?”, co pokazuje, że bardziej niż na zrozumieniu materiału, koncentrują się na zdobywaniu punktów. Jak zauważył Laszlo Bock, były wiceprezes Google, „wyniki w nauce są bezużyteczne jako kryterium rekrutacji, nie przewidują niczego”. Oceny zmieniają edukację w wyścig po punkty, zamiast w proces odkrywania i nauki poprzez eksperymentowanie.

W ten sposób oceny stają się celem samym w sobie, a uczniowie zapominają o kreatywnym podejściu do problemów. Kiedy celem jest tylko zaliczenie przedmiotu, zanika motywacja do głębszego zastanawiania się nad tym, jak coś działa lub jak można to poprawić. Kreatywność polega na kwestionowaniu istniejących rozwiązań i szukaniu nowych dróg, ale oceny tłumią ten proces, ponieważ uczniowie boją się popełniać błędy, które mogą skutkować niską oceną.

Kreatywność i oceny
Kreatywność i oceny

Oceny jako bariera w rozwoju kreatywności

Oceny nie tylko tłumią kreatywność, ale także wprowadzają nieuzasadnione poczucie własnej wartości oparte na wynikach, a nie na rzeczywistej wiedzy i umiejętnościach. Jak zauważyła Ellen Langer, profesor psychologii na Uniwersytecie Harvarda, „oceny szkolne są jednym z głównych czynników hamujących proces uczenia się”. Studenci, którzy otrzymują niskie oceny, zaczynają wierzyć, że są mniej zdolni, co prowadzi do ograniczenia ich wiary we własne możliwości.

Oceny mogą również fałszować obraz rzeczywistych umiejętności uczniów. Jak zauważył Joe Feldman, oceny często obejmują elementy niezwiązane bezpośrednio z wiedzą, takie jak porządek w notatkach czy punktualność. Uczeń, który napisał doskonały esej, ale oddał go po terminie, może otrzymać niższą ocenę niż ktoś, kto napisał przeciętny tekst, ale oddał go na czas. Taki system sprawia, że oceny nie odzwierciedlają rzeczywistego poziomu kreatywności czy zdolności ucznia.

Co to znaczy kreatywność w świecie bez ocen?

Jeśli kreatywność to zdolność do kwestionowania, eksperymentowania i popełniania błędów, to system edukacyjny musi wspierać te działania, a nie je hamować. Oceny, które wyznaczają sztywne ramy sukcesu, tłumią naturalne zdolności twórcze uczniów. W środowisku, w którym błąd jest postrzegany jako szansa na naukę, a nie jako porażka, kreatywność ma szansę rozkwitnąć.

Wielu ekspertów sugeruje, że zamiast ocen, powinniśmy stosować bardziej zindywidualizowane podejścia, takie jak informacje zwrotne, mentoring czy tworzenie portfolio. Jak zauważył Feldman, „tradycyjny system oceniania nie jest dostosowany do wyników uczenia się”. Dopiero gdy zrezygnujemy z ocen, otworzymy przestrzeń dla uczniów do rozwijania prawdziwej kreatywności.

Podsumowanie

Kreatywność to zdolność do wyobrażania sobie nowych możliwości, a oceny w tradycyjnym systemie edukacji często ją zabijają. Zamiast promować odkrywanie, ryzykowanie i kwestionowanie, oceny zmuszają uczniów do unikania błędów i skupiania się na zdobywaniu punktów. Aby przywrócić kreatywność do naszych szkół, musimy zrezygnować z ocen i stworzyć środowisko, w którym uczniowie mogą bez obaw eksperymentować i uczyć się na błędach.

Podziel się artykułem:

EI Expert - inteligencja emocjonalna w teorii i praktyce
Czym jest system EI Expert?

Więcej wpisów

Podziel się: