Odkrywając psychologię wyborczą – jak nie dać się zmanipulować?

Emocje są kluczowe, gdy dokonujesz wyborów. Reagują na różne sytuacje, jak zagrożenia wywołujące strach. Zrozumienie ich może pomóc Ci w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji. Emocje odzwierciedlają Twoje potrzeby i hierarchię wartości. Uważne wsłuchanie się w nie może ułatwić wybór odpowiedniego kandydata i partii. Politycy i ich doradcy zdają sobie sprawę z mocy emocji. Wykorzystują je w kampaniach. Tworzą reklamy z emocjonującymi obrazami, muzyką i przekazem. Chcą wywołać w Tobie emocje, jak entuzjazm, duma czy strach. Chcą wpłynąć na Twoje decyzje jako wyborcy. Różne emocje prowadzą do różnych reakcji. Przykładowo entuzjazm może utwierdzać Cię w przekonaniach. Może zwiększać Twoją chęć uczestnictwa w wyborach. Natomiast strach może skłaniać do refleksji i poszukiwania informacji.

Emocje mogą być zarówno narzędziem manipulacji, jak i kluczem do świadomego wyboru. Gdy panuje duża niepewność, a tradycyjne struktury i wartości są kwestionowane. Emocje stają się punktem odniesienia. Niestety, wciąż musimy wiele się nauczyć, aby właściwie interpretować i rozumieć nasze emocje, tak aby służyły zarówno nam jako jednostkom, jak i całej społeczności. W Polsce emocje doprowadziły do polaryzacji, uproszczeń i populizmu. W atmosferze podziału na „nas” i „ich”, merytoryczna debata i kompromis stały się wyjątkowo trudne do osiągnięcia. Dodatkowo jesteśmy przesyceni informacjami i szukamy prostych odpowiedzi. Nakłada się na to nasza niska świadomość wpływu emocji na nasze decyzje. To wszystko powoduje, że politycy widzą głównie w emocjonalnej manipulacji szansę na zdobycie poparcia. Dlatego mamy „tiktokową politykę” gdzie słabo przemyślane emocje zastąpiły merytoryczną debatę.

Nie daj się złapać! Odkryj, jak politycy manipulują Twoim strachem!

Proponuję się zatrzymać. Przyjąć emocje, jakie w nas dany przekaz wywołuje i zastanowić się nad intencją polityka. Pamiętajmy o zasadzie z psychologii emocji. Mówi ona, że jeśli jesteśmy świadomi wpływu danej emocji na nasze decyzje, to traci ona swoją manipulującą moc. Np., gdy wiemy, że komplementy od sprzedawcy mają na celu zbudowanie pozytywnego relacji i zwiększenie prawdopodobieństwa zakupu, to już to działanie przestaje na nas wpływać.

Pamiętajmy jednak, że emocje są integralnym elementem procesu decyzyjnego, kierując naszą uwagą i myślami. Mamy jednak moc, aby obserwować nasze myśli i zastanawiać się nad nimi. Jeśli oglądamy/słuchamy jakiegoś polityka, to nigdy nie przyjmujmy pierwszej myśli za pewnik. Traktujmy ją jako informację o tym, co ona w nas robi, a nie jako prawdę o naszych potrzebach czy wartościach. Dopiero nad kolejnymi myślami zacznijmy się głębiej zastanawiać.

Gdy rząd boi się ludzi, istnieje wolność. Kiedy ludzie boją się rządu, mamy do czynienia z tyranią.

W tym artykule zajmę się strachem – potężnym narzędziem w rękach polityków. Używanie strachu jest skutecznym sposobem wpływania na nasze zachowania wyborcze. Istnieją metody, dzięki którym możemy się bronić przed jego wpływem. Politycy dobrze wiedzą, jak używać strachu, aby odciągnąć głosy od przeciwników politycznych albo zmniejszyć frekwencję wyborczą u zwolenników przeciwnej frakcji. Aby zapanować nad strachem, najpierw musimy go zrozumieć. Jest on wywoływany przez polityczne komunikaty. Kluczowe jest korzystanie z różnorodnych, wiarygodnych źródeł informacji. Musimy być świadomi, jak strach wpływa na nasze decyzje. W tym artykule, krok po kroku, przejdziemy przez ten proces. 😉

Strategie wyborcze – jak strach kształtuje Twoje decyzje

Obecnie kandydaci i ich sztaby wyborcze zastanawiają się nad każdą możliwą strategię, aby wpłynąć na nasze decyzje przy urnach. Mówienie o ryzyku lub wprowadzanie uczucia niepokoju może skutecznie zmieniać nasze intencje i zachowania, szczególnie gdy podane są wraz z rozwiązaniem. Jesteśmy wyposażeni w emocje zbliżania i unikania, które towarzyszą nam na co dzień. Ja, np. często zapinam pasy bezpieczeństwa dopiero, gdy dojeżdżam do ruchliwej drogi. Na mało uczęszczanej drodze przed domem nie boję się, więc tego nie robię. Jako przykład mogą posłużyć kampanie bezpieczeństwa, np. te dotyczące przejazdów kolejowych. W nich wykorzystywany jest strach, podobnie jak kiedyś w kampaniach promujących zapinanie pasów. Strach, oprócz kształtowania naszych zachowań, może również skutecznie wpływać na nasze opinie. W polityce mamy do czynienia z metodą opartą na naszym naturalnym instynkcie szukania bezpieczeństwa. Dodatkowo metaanalizy, pokazują, że komunikaty zawierające strach są prawie dwa razy skuteczniejsze niż te bez strachu (Tannenbaum i inni, 2015).

Gdybym doradzał politykom, podzieliłbym użycie strachu na trzy kroki:

1. Pierwszy krok polega na sprawieniu, byśmy postrzegali dane kwestie jako część społeczeństwa. Innymi słowy, chodzi o to, abyśmy wierzyli, że wiele osób odczuwa strach przed np. „grupami imigrantów, które mogą poruszać się po osiedlach i napadać na nasze domy”.
2. Wykazanie, że dana partia lub polityk są najlepiej przygotowani do rozwiązania tego konkretnego problemu.
3. Jeśli dwa pierwsze kroki zostaną dobrze wykonane, pozostaje już tylko trzeci – straszenie i wzbudzanie lęku. Ten ostatni etap sprawia, że my wyborcy będziemy szukać wybawienia, dołączając do grupy postrzeganej jako najbardziej kompetentna, np. poprzez głosowanie przy urnie.

Doradzałbym również politykom, aby używać strachu, aby odciągnąć głosy od politycznych przeciwników. Należy używać zarówno prawdziwych, jak i mylących (kłamliwych) stwierdzeń o ograniczeniach konkurencyjnego kandydata lub partii. W wypowiedziach musi się znaleźć stwierdzenie, że wygrana wyborcza przeciwników politycznych doprowadzi do katastrofy (np. zostaniemy zalani niebezpiecznymi imigrantami, którzy nie będą szanować naszych praw i obyczajów). Dobrym rozwiązaniem jest pojawienie się na wiecu wyborczym przeciwnika i tam podważanie fizycznych i psychicznych możliwości danego kandydata. Celem tego jest zbudowanie wątpliwości odnośnie jego kompetencji wśród jego zwolenników.

Oprócz zdobywania głosów, strach jest także używany do zmniejszenia frekwencji wyborczej. Jeśli ktoś jest bardzo zaniepokojony wyborami lub kandydatem, może unikać zdobywania informacji o kandydacie lub/i wyborach. Może to prowadzić do abstynencji wyborczej, ponieważ myślenie o wyborach jest zbyt nieprzyjemne. Wywoływanie niepokoju wokół wyborów lub kandydata jest taktyką często używaną do zmniejszenia frekwencji wyborczej wśród zwolenników przeciwnika (Valentino i inni, 2011; Oser, Hooghe i Marien, 2013).

Strach jako narzędzie polityczne – jak rozpoznać i przeciwdziałać manipulacji?

Możliwe, że kluczem do uniknięcia manipulacji jest zrozumienie samej natury strachu. Strach prowadzi do wycofania się i do zachowania ostrożności. Pojawienie się go wraz z niepokojem sprawiają, że zastanawiamy się i ponownie oceniamy sytuację. Jednak, gdy oceniamy sytuację na nowo z powodu lęku, często szukamy informacji, które potwierdzają istnienie zagrożenia, co nie jest najdokładniejszą lub najbardziej obiektywną informacją.

Jeśli odczuwasz strach, słuchając polityka, przypomnij sobie, że jego wypowiedź jest formułowana celowo, aby wpłynąć na Twoje preferencje wyborcze lub abyś w ogóle nie poszedł do urny (Ridout i Searles, 2011).

Strach, podobnie jak nadzieja, może silnie motywować, i sam w sobie nie jest zły. Twoim celem jest zidentyfikowanie sytuacji, w których strach jest wykorzystywany do wprowadzenia Cię w błąd. W takich momentach kluczowy jest Twój osąd, czyli ocena, czy ktoś świadomie manipuluje faktami, stosując dezinformację. Działania te są często oparte na emocji strachu, aby były bardziej skuteczne. Warto pamiętać, że badania, takie jak te przeprowadzone przez Norberta Schwarza i Duane’a Wegenera, wskazują, że gdy ludzie zdają sobie sprawę z źródła swoich uprzedzeń, są w stanie je zneutralizować, a nawet mogą reagować przeciwnie do zamierzonych efektów (np. Petty i Wegener, 1993) Np., jeśli ludzie zauważą, że polityk próbuje wywołać strach przez nieprawdziwe informacje, mogą odrzucić jego przekaz, jeśli poczują się oszukani i będą chcieli się bronić przed manipulacją.

Stosowanie dezinformacji w celu nasilenia strachu jest, według mojej oceny, praktyką stosunkowo często spotykaną w Polsce. Niemniej jednak, ważne jest, aby pamiętać, że to nie jest dowód na istnienie jakiegoś ogólnego spisku. Gdy raz zaczniemy wierzyć w teorię spiskową, trudno jest nam później zmienić zdanie. Jest to spowodowane tym, że zamiast szukać konkretów, które można by zweryfikować, zaczynamy zadawać pytania i wyrażać wątpliwości wobec oficjalnych wersji wydarzeń.

Wiadomości, które przerażają – jak rozpoznać manipulację polityczną?

Najczęściej jednak politycy wiedzą, że teorie spiskowe nie są dobrym rozwiązaniem do zdobycia większego poparcia. Dlatego też subtelne używanie strachu jest najlepszą metodą dla największych partii. Rada (niestety trudna do wprowadzenia, bo wymaga naszego wysiłku): Zawsze warto szukać informacji z wielu, wiarygodnych i bezstronnych źródeł.

Jeśli, po dokładnym sprawdzeniu faktów, okaże się, że dane media lub źródło informacji często dostarczają nieprawdziwych lub zmanipulowanych informacji, warto ograniczyć do nich dostęp. Jeśli podczas oglądania lub słuchania wiadomości odczuwasz strach, warto rozważyć przerwę od mediów. Badania naukowe wyraźnie pokazują, że dezinformacja ma ekstremalny wpływ na odbiorców (np. Chan i inni, 2017). Już pierwsze spotkanie z dezinformacją może być przekonujące aż na poziomie 99,6% odbiorców. Niektóre media są bardziej skłonne do przekazywania treści o wysokim ładunku emocjonalnym, co może nasilać uczucie niepokoju. Dowody naukowe wskazują, że emocjonalne treści są bardziej prawdopodobne do udostępniania w mediach społecznościowych, takich jak Twitter i Facebook. Dlatego korzystniej może być unikać wiadomości na tych platformach i zamiast tego wybierać mniej emocjonalne materiały, dostępne w głównych mediach informacyjnych (tutaj więcej info).

Gdy polityk mówi coś, co Cię przeraża, zapytaj siebie, czy to brzmi zbyt strasznie, by było prawdziwe. Jeśli nie jesteś pewien, porozmawiaj z kimś, komu ufasz, i razem zastanówcie się, czy Wasze uczucia strachu są uzasadnione i czy są one spodziewanym wynikiem jakieś strategii, która może ewentualnie mieć polityk. Jeśli jesteś zdenerwowany z powodu rozmów politycznych, umieść swój strach w kontekście.

Wiemy, że niepewność związana z nadchodzącymi wyborami wywołuje stres. Biorąc pod uwagę, jak skuteczna jest strategia wywoływania strachu w polityce, można przypuszczać, że wielu Polaków odczuwa różne stopnie lęku. Zrozumienie psychologicznych mechanizmów strachu może nie tylko złagodzić wpływ taktyk politycznych, ale także uczynić nas bardziej świadomymi i zrównoważonymi obywatelami. Wkrótce pojawi się kolejny artykuł (mam nadzieję, że przed kolejnymi wyborami – zapisz się do newslettera to dostaniesz info), który będzie omawiał rolę dumy w kontekście politycznym, więc zachęcamy do śledzenia naszych publikacji. Jeśli uważasz, że ten artykuł jest wartościowy, prosimy o udostępnienie go innym, abyśmy wszyscy mogli być bardziej świadomi i zrozumieć, jak emocje wpływają na nasze decyzje polityczne.

Bibliografia:

Oser, J., Hooghe, M., & Marien, S. (2013). Is online participation distinct from offline participation? A latent class analysis of participation types and their stratification. Political research quarterly, 66(1), 91-101.

Petty, R. E., & Wegener, D. T. (1993). Flexible correction processes in social judgment: Correcting for context-induced contrast. Journal of Experimental Social Psychology, 29(2), 137-165.

Ridout, T. N., & Searles, K. (2011). It’s my campaign I’ll cry if I want to: How and when campaigns use emotional appeals. Political Psychology, 32(3), 439-458.

Tannenbaum, M. B., Hepler, J., Zimmerman, R. S., Saul, L., Jacobs, S., Wilson, K., & Albarracín, D. (2015). Appealing to fear: A meta-analysis of fear appeal effectiveness and theories. Psychological bulletin, 141(6), 1178.

Valentino, N. A., Brader, T., Groenendyk, E. W., Gregorowicz, K., & Hutchings, V. L. (2011). Election night’s alright for fighting: The role of emotions in political participation. The Journal of Politics, 73(1), 156-170.