Inteligencja Emocjonalna

Diagnozujemy i trenujemy inteligencję emocjonalną przy użyciu
pierwszego polskiego psychometrycznego
testu inteligencji emocjonalnej (TIE).

Nadchodzące szkolenia z diagnozy, szkolenia trenerskiego i treningu inteligencji emocjonalnej:

Inteligencja emocjonalna - szkolenia i treningi EI Expert

Pobierz PDF z Kalendarzem Szkoleń

Szkolimy specjalistów – diagnostów i trenerów inteligencji emocjonalnej.

Prowadzimy szkolenia grupowe i indywidualną diagnozę IE wraz z sesją edukacyjno-coachingową

Inteligencja Emocjonalna

Inteligencja Emocjonalna – co to?

Inteligencja emocjonalna, czasami określana jako EQ (pol. IE), jest zdecydowanie więcej niż tylko modnym terminem w dziedzinie psychologii. To kompetencje psychologiczne, które obejmują zdolności rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych, jak również emocji innych osób. To również umiejętność zarządzania swoimi emocjami, oraz dostosowywania się do zmian emocjonalnych innych osób. Koncept ten zyskał szersze uznanie dzięki pracom dwóch psychologów: Petera Saloveya i Johna Mayera, którzy w 1990 roku opracowali własny model IE, wnosząc tym samym ogromny wkład w rozwój psychologii. Z owoców ich pracy korzystamy nawet dziś, i z pewnością będą to robić także kolejne pokolenia.

Co ciekawe, Daniel Goleman, autor znany z prac na temat inteligencji emocjonalnej, w pełni zgadza się, że EQ (IE) jest co najmniej tak ważny, jak tradycyjny IQ. Faktycznie, kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej uzupełniają te mierzone ilorazem inteligencji, czyli tradycyjnym IQ. Inteligencja ogólna skupia się na zdolnościach analitycznych i abstrakcyjnych, które są czysto intelektualne.

Chcę przejść trening inteligencji emocjonalnej

Czym jest Inteligencja Emocjonalna

Inteligencja emocjonalna to koncepcja psychologiczna obejmująca zdolność do rozpoznawania, zrozumienia i zarządzania własnymi emocjami oraz emocjami innych. Jest to niezwykle ważny aspekt inteligencji ludzkiej, który wpływa na nasze relacje interpersonalne, zdolność radzenia sobie ze stresem i efektywności w realizacji celów, zarówno na płaszczyźnie osobistej, jak i zawodowej.

Inteligencja emocjonalna znajduje zastosowanie w wielu obszarach życia. W środowisku pracy warunkuje efektywność zespołu, umiejętność rozwiązywania problemów i zarządzanie konfliktami. W życiu osobistym zaś determinuje jakość naszych relacji, zdolność do radzenia sobie ze stresem i ogólne poczucie szczęścia. W związku z tym, zrozumienie i rozwijanie inteligencji emocjonalnej jest kluczowe dla ogólnego dobrostanu i sukcesu w każdym aspekcie ludzkiego funkcjonowania.

Inteligencja emocjonalna składa się z trzech głównych grup kompetencji: psychologicznych, społecznych i prakseologicznych. Kompetencje psychologiczne obejmują samoświadomość, samoocenę i samokontrolę, które stanowią podstawę do skutecznej autoregulacji emocji. Kompetencje społeczne, takie jak empatia, asertywność, perswazja i przywództwo, są kluczowe dla efektywnego funkcjonowania w społecznościach. Z kolei kompetencje prakseologiczne, takie jak motywacja, zdolności adaptacyjne i sumienność, odnoszą się do zdolności do efektywnego działania.

Dlaczego warto rozwijać swoją inteligencję emocjonalną?

Elastyczność w dostosowywaniu się do wymagań otoczenia, konsekwencja w działaniu i dążenie do osiągnięć, połączone z wysokim poziomem IE, stają się kluczem do odniesienia sukcesu w różnych obszarach.

Trudne sytuacje w pracy lub w domu często wymagają od Ciebie elastycznego dostosowania do niespodziewanych wymagań. Są też takie, w których należy odpuścić lub nimi zarządzić, aby zmieniło się zachowanie innych ludzi, a nie Twoje. Czy umiesz je odróżnić? Czy jesteś reżyserem swojego życia? Czy potrafisz wpłynąć na swoje otoczenie?

Wysoki poziom IE pozwala skutecznie realizować cele mimo niesprzyjających okoliczności. Podpowiada strategie, jak pokonać przeciwności losu lub wewnętrzne ograniczenia. Pozwala kształtować odporność psychiczną, pielęgnować własne zasoby psychiczne i dbać o wysoką jakość życia. Wysoki poziom IE pomaga nawiązywać dobre relacje, wzbudzać pożądane reakcje u innych, respektować ich emocje i zjednywać sobie ludzi. Jeśli umiesz kierować swoimi stanami wewnętrznymi, to daje Ci to największą szansę na sukces, zarówno w pracy i biznesie, jak i w relacjach osobistych.

Sprawdź w naszym artykule, dlaczego właśnie świadomość i zdolność regulacji emocji warunkuje Twój sukces. Obawiasz się, że Twoja IE nie jest wystarczająco rozwinięta? Dobra wiadomość jest taka, że poziom IE nie jest ustalony raz na zawsze. Ten zestaw kompetencji emocjonalnych można poprawić, i to w każdym wieku. Jako brokerzy nauki i praktyki psychologicznej stworzyliśmy unikalną ofertę szkoleń z inteligencji emocjonalnej i treningów regulacji emocji.

Jaka jest osoba inteligentna emocjonalnie, czym się cechuje?

Równowaga pomiędzy rozumem a emocjami: Tacy ludzie zdolni są do zastosowania zarówno logiki, jak i emocji przy podejmowaniu decyzji, co pozwala na wyważone i przemyślane wybory.

Samoświadomość emocjonalna: Rozumieją swoje emocje, potrafią je identyfikować i nazywać, co pozwala na efektywne zarządzanie nimi.

Asertywność: Potrafią wyrażać swoje potrzeby i granice w sposób szanujący prawa innych, co pozwala im na tworzenie zdrowych relacji.

Elastyczność: Akceptują zmiany jako część życia i potrafią dostosować się do nowych okoliczności, co zwiększa ich odporność na stres.

Zdolność do łagodzenia konfliktów: Wykazują zdolność do mediacji i rozwiązania konfliktów w sposób satysfakcjonujący dla wszystkich stron.

Empatia: Są wrażliwi na emocje innych i potrafią zrozumieć perspektywę innych osób, co pozwala im na budowanie głębokich i satysfakcjonujących relacji.

Samokontrola: Potrafią zarządzać swoimi emocjami, nawet w stresujących sytuacjach, co pozwala im na utrzymanie spokoju i efektywność.

Wewnętrzna motywacja: Są zmotywowane przez swoje wartości i cele, a nie przez zewnętrzne nagrody czy presję, co prowadzi do większej satysfakcji i spełnienia.

Umiejętność budowania relacji: Są otwarci, przyjacielscy i efektywni w komunikacji, co umożliwia im budowanie silnych sieci społecznych.

Otwartość na krytykę: Widzą konstruktywną krytykę jako narzędzie do osobistego rozwoju, a nie jako zagrożenie dla ich poczucia wartości.

Chcę przejść diagnozę mojej inteligencji emocjonalnej

Diagnoza i trening inteligencji emocjonalnej

Czy można diagnozować i rozwijać / trenować inteligencję emocjonalną?

Inteligencja emocjonalna to zdolność do trafnej percepcji, rozumienia i regulowania emocji – swoich własnych oraz innych osób.
Diagnoza i trening inteligencji emocjonalnej są nieocenionym wsparciem dla osób pracujących z ludźmi – trenerów, coachów, menadżerów i pracowników HR, psychologów, pedagogów, terapeutów uzależnień i innych. Dlaczego? Ponieważ to właśnie inteligencja emocjonalna pozwala na lepsze zrozumienie, umiejętność trafnego przewidywania zachowania czy motywowania (siebie i/lub innych).
Szkolenie i trening inteligencji emocjonalnej przynoszą obiektywne, trwałe i wymierne efekty – zobacz nasz artykuł.
Inteligencja emocjonalna to czynnik poznawczy (autorefleksja, pamięć, logiczne myślenie, wyciąganie wniosków, kojarzenie faktów i ich interpretacja itd.) wykorzystany w świecie emocji. Porządkujący go i poddający wpływowi świadomości.
Inteligencja emocjonalna zależy więc głównie od “zderzenia” naszej inteligencji płynnej (czynnika genetycznego, wrodzonego) z doświadczeniami całego naszego życia, głównie od wczesnego dzieciństwa. Od relacji z opiekunami, najbliższymi i osobami, które poznawaliśmy później.
Dzięki wysokiej inteligencji emocjonalnej człowiek lepiej radzi sobie zarówno z sobą (spójność wewnętrzna, asertywność i pewność siebie, motywacją), jak i w relacjach z innymi ludźmi (rozwiązywanie konfliktów, zdolność do tworzenia intymnych, bliskich i zdrowych relacji, perswazja, motywowanie czy pocieszanie).
Inteligencja emocjonalna jest także istotnym czynnikiem w kontekście pracy zespołowej. Osoby posiadające wysoką inteligencję emocjonalną są z reguły lepszymi liderami, ponieważ potrafią zrozumieć potrzeby swoich pracowników i stworzyć dla nich optymalne warunki do pracy.
Wysoka inteligencja emocjonalna pozwala lepiej radzić sobie z problemami w pracy i unikać nadmiernego stresu, a gdy już jesteśmy pod jego wpływem – radzić sobie z zadaniami, umieć się zrelaksować i zadbać o siebie.
Inteligencję emocjonalną możemy diagnozować, określać, interpretować i do pewnego stopnia trenować.

Chcę zostać diagnostą inteligencji emocjonalnej

System Rozwoju Inteligencji Emocjonalnej EI EXPERT w biznesie i zarządzaniu

rekrutacja osób o pożądanym poziomie IE / adekwatnym do danego stanowiska
diagnozie i rozpoznaniu poziomu inteligencji emocjonalnej u zatrudnionych pracowników
zastosowaniu odpowiedniego i dopasowanego do potrzeb szkolenia lub treningu inteligencji emocjonalnej
dostosowanie komunikatów i strategii motywacyjnych dla pracowników
lepsze wyniki sprzedaży
bardziej efektywne zarządzanie
zwiększona wydajność i produktywność zespołu
poprawa jakości obsługi klienta
bardziej efektywna komunikacja – redukcja konfliktów
większa odporność na stres
zmniejszenie ryzyka wypalenia zawodowego

EI EXPERT w życiu osobistym i relacjach

Lepsze relacje interpersonalne
Efektywne zarządzanie stresem
Wyższa efektywność w pracy
Rozwój umiejętności przywódczych
Poprawa zdolności do podejmowania decyzji
Zwiększona empatia i zrozumienie innych
Wzrost samoświadomości
Umiejętność adaptacji do zmian
Lepsze zarządzanie konfliktami
Rozwój zdolności motywacyjnych
Poprawa jakości życia
Zwiększona odporność na frustrację i niepowodzenia
Zdrowe wyrażanie emocji
Wzrost poczucia własnej wartości
Lepsze radzenie sobie z krytyką

Chcę zostać Trenerem Inteligencji Emocjonalnej

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Zapewne zgodzisz się z obserwacją, że ludzie różnią się między sobą tym, jak trafnie spostrzegają, rozumieją i kontrolują emocje. Jedni błyskawicznie zauważają najsubtelniejsze zmiany nastroju, inni nie są w stanie rozpoznać wyraźnych przejawów uczuć i zrozumieć, skąd się wzięły. Pomiędzy tymi skrajnościami rozciąga się całe spektrum nasilenia zdolności, które nazywamy inteligencją emocjonalną (IE).

Inteligencja Emocjonalna jest zbiorem zdolności poznawczych, które służą spostrzeganiu, przetwarzaniu i rozumieniu informacji o charakterze emocjonalnym. Na jej globalny poziom składają się cztery grupy zdolności:

Inteligencja emocjonalna

Salovey, P. i Mayer J. D. (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality 9(3), 185-211.

Percepcja emocji – dotyczy trafnego spostrzegania i rozpoznawania uczuć. Proces identyfikacji emocji przebiega w trzech sferach: własnych doświadczeń emocjonalnych, spostrzegania nastrojów i uczuć innych ludzi oraz odnajdywania emocji w obiektach nieożywionych, np. w sztuce. Osoba o wysokim poziomie IE (Inteligencji Emocjonalnej) nie tylko trafnie odczytuje emocje, ale również czerpie z nich wiedzę, która determinuje jej przyszłe sądy i zachowania. Trafne rozpoznawanie emocji wiąże się z większą emocjonalną samoświadomością, a także z większą wrażliwością na przejawy uczuć innych ludzi.

Czuję napięcie mięśni, przyspieszenie tętna i oddechu, robi mi się gorąco … to jest złość.

Rozumienie emocji – odnosi się do wiedzy jednostki na temat emocji – ich potencjalnych przyczyn i konsekwencji oraz możliwych form ekspresji. Chodzi o trafne zrozumienie emocjonalnego znaczenia sytuacji i ludzkich zachowań oraz o znajomość sekwencji, w jakich następują po sobie emocje. Osoby o wysokim poziomie zdolności rozumienia emocji mają bogate słownictwo dotyczące uczuć i potrafią precyzyjnie uchwycić podobieństwa i różnice pomiędzy pojęciami opisującymi różne emocje.

Inteligencja emocjonalna - rozumienie emocji

Jestem wściekła – moje ciało przejawia oznaki złości. Zdenerwowałam się na to, co powiedział mi szef. Jest ryzyko, że się na kimś wyżyję, a tego bym nie chciała.

Asymilacja emocji – dotyczy umiejętności wykorzystywania emocji do wspomagania myślenia. Emocje towarzyszą ludziom w trakcie wykonywania większości zadań: w rozwiązywaniu problemów, rozumowaniu, podejmowaniu decyzji, tworzeniu czy komunikacji interpersonalnej. Świadomość pozytywnego lub negatywnego wpływu emocji na nasze zachowanie pozwala w adaptacyjny sposób podjąć aktywność pasującą do określonego kontekstu emocjonalnego.

Asymilacja emocji - inteligencja emocjonalna

Zdenerwowałam się po ostatniej rozmowie z szefem, więc nie powinnam podejmować teraz tej ważnej decyzji (negatywne emocje mogą źle na nią wpłynąć). Zajmę się tym jutro, kiedy może będę w lepszym miejscu. A teraz krytycznie przeanalizuję raport sprzedażowy (Zrobię coś co wymaga krytycznej analizy, w czym negatywne emocje mogą mi pomóc) .

Zarządzenie emocjami – dotyczy zdolności regulowania własnych uczuć oraz zarządzania emocjami innych ludzi. Aby móc to robić skutecznie, trzeba na bieżąco monitorować procesy emocjonalne i modyfikować je zgodnie z potrzebami. Może to oznaczać wzmacnianie pewnych stanów emocjonalnych (np. dobrego nastroju w celu stymulowania twórczego myślenia) albo panowanie nad nimi (np. w celu koncentrowania uwagi oraz wspomagania racjonalnego, logicznego myślenia). W przypadku zarządzania emocjami innych ludzi, takie osoby potrafią pocieszać, motywować i inspirować innych, a tym samym pomagać im radzić sobie z trudnymi dla nich stanami emocjonalnymi.

Zdenerwowałam się po ostatniej rozmowie z szefem, więc nie powinnam podejmować teraz tej ważnej decyzji w takim stanie. Poćwiczę jogę, żeby się wyciszyć i na spokojnie dokonać rozsądnego wyboru.

Inteligencja emocjonalna w praktyce

Kilka słów o naszej metodzie diagnozy

System EI EXPERT dotyczy kluczowych kompetencji potrzebnych do skutecznego działania w dzisiejszym świecie. Dlatego też znajomość poziomu i profilu IE daje wgląd w funkcjonowanie jednostki w obliczu współczesnych wyzwań – zarówno tych indywidualnych, jak i zespołowych.

Na podstawie rzetelnej wiedzy o inteligencji emocjonalnej (IE) przygotowaliśmy system do diagnozowania inteligencji emocjonalnej i treningu w biznesie, edukacji, orzecznictwie sądowym i innych.

Inteligencja Emocjonalna – Diagnoza i Rozwój

Zalety Systemu EI EXPERT

zindywidualizowany
rzetelny (alfa Cronbacha = 0.88)
praktyczny
nowoczesny
przeznaczony do diagnozy indywidualnej i zespołowej
wysoce wiarygodny, normalizowany na populacji polskiej
ciągle rozwijany – system EI Expert jest tłumaczony na kilka języków i ciągle rozwijany w innych krajach. Już wkrótce udostępnimy możliwość pracy z osobami anglojęzycznymi.

Inteligencja emocjonalna – Zespół ekspercki EI Expert

EI Expert to nie tylko specjaliści od inteligencji emocjonalnej, ale przede wszystkim Ludzie!

dr hab. Magdalena Śmiejaprof. UJ

dr Rafał Szewczyk

dr Marta Szewczyk

dr Mariusz Wołońciej

Daria Kamińska

Daisy

Tosia

10 lat

PRACY Z NAUKOWCAMI I PRAKTYKAMI

5294

PRZEBADANYCH OSÓB

UKOŃCZONYCH PROJEKTÓW

OPUBLIKOWANYCH BADAŃ

Inteligencja emocjonalna ma znaczenie

Ponad połowa zatrudnionych codziennie irytuje się i mierzy z brakiem motywacji.
Stres i pogarszające się samopoczucie to prosta droga do wypalenia zawodowego.
Firmom dbającym o dobrą atmosferę pracy, pozytywne relacje między pracownikami, ale też dającym możliwość zachowania work-life balance, łatwiej jest pozyskać, a później zatrzymać wykwalifikowanych specjalistów.

Charles Carnall, Raport STRES I SATYSFAKCJA, Hays (2018)

Z badań Google przeprowadzonych z udziałem 10 000 pracowników wynika, że inteligencja emocjonalna jest jedną z 10 najważniejszych zdolności decydujących o skuteczności managera.

The Evolution of Project Oxygen, Google (2018)

Coaching (44%), inspirowanie innych (41%) oraz inteligencja emocjonalna (35%) to najcenniejsze kompetencje managerów poszukiwane przez pracodawców.

Building a Coaching Culture with Millenial Meaders Report (2017)

Stały dostęp do Internetu może utrudniać komunikację (…). Jeśli nic z tym nie zrobimy, za 50 lat ludzie nie będą potrafili rozpoznać, że ktoś na ulicy potrzebuje pomocy, szef nie zobaczy smutku twarzy podwładnego. Trzeba o tym mówić i coś z tym zrobić.

dr Konrad Bocian, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

Najważniejsze czynniki wpływające na satysfakcję z pracy to dobra atmosfera oraz pozytywne relacje – szczególnie z przełożonym.

Raport STRES I SATYSFAKCJA, Hays, (2018)

Inteligencja emocjonalna, oprócz inteligencji poznawczej, jest silnym predyktorem skutecznego wykonywania obowiązków służbowych.

Stéphane Côté and Christopher T. H. Miners, Administrative Science Quarterly, 51(1), 1-28) (2006)

Znajomość profilu inteligencji emocjonalnej znacznie podnosi wartość predykcyjną efektywności zawodowej związanej z poziomem zdolności poznawczych i cechami osobowości.

O'Boyle, i in., Journal of Organizational Behavior, 32(5), 788-818, (2011)

System EI Expert dla Inteligencji Emocjonalnej

Chcę przejść diagnozę mojej inteligencji emocjonalnej

Chcę zostać diagnostą inteligencji emocjonalnej

Chcę przejść trening inteligencji emocjonalnej

Chcę zostać Trenerem Inteligencji Emocjonalnej

Badanie inteligencji emocjonalnej – jak mierzymy EI?

Diagnoza inteligencji emocjonalnej – naukowo o EI

Zanim coś zaczniemy mierzyć, warto to zdefiniować. Podstawą w nauce jest to, aby najpierw podać jak najbardziej dokładną definicję czegoś, co chcemy mierzyć. Jak więc zdefiniujemy inteligencję emocjonalną?

Termin pojawił się w artykułach naukowych w latach 60 ubiegłego wieku (Leuner, 1966). Nie był to jednak model, który my w EI Expert teraz wykorzystujemy. Ten pojawił się w literaturze w 1990 roku, kiedy to Peter Salovey i John Mayer opublikowali swoją pracę zatytułowaną Emotional Intelligence (Salovey i Mayer, 1990). W tym modelu inteligencja emocjonalna jest podzielona na cztery zdolności.

Pierwsza z nich to percepcja i wyrażanie emocji.
Druga to rozumienie emocjonalnego znaczenia sytuacji oraz ludzkich zachowań, co łączy się z przewidywaniem sekwencji w jakich następują po sobie emocje.
Trzecia zdolność to wykorzystywanie emocji w procesach efektywnego rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i tworzenia.
Ostatnia to efektywnie modyfikowanie emocji własnych i innych osób.

Inteligencja emocjonalna w tym modelu nie musi łączyć się z pozytywnym afektem (emocjami i samopoczuciem), ale pozwala przewidywać umiejętność regulowania odczuwanych emocji. Czyli osoba z wysoką inteligencją emocjonalną nie musi zawsze się uśmiechać i być nieustannie szczęśliwa, ale potrafi regulować swoje emocje.

Oznacza to, że jeśli posiadasz wysoką inteligencję emocjonalną, to możesz być otwarta/y na różnego rodzaju emocje (w tym nieprzyjemne nieraz nazywane „negatywnymi”).

Powoduje to większą łatwość w wychodzeniu ze złego nastroju przez osoby inteligentne emocjonalnie, wyższą kompetencję w rozwiązywaniu konfliktów i wprowadzaniu innych ludzi w pozytywne emocje (np. zdolność do inspirowania, motywowania). Wynika to ze zdolności monitorowania i kontrolowania uczuć. Dodatkowo otwartość na zmierzenie się z tymi nieprzyjemnymi emocjami jest drogą do nauczenia się ich kontrolowania. Warto dodać, że wysoka inteligencja emocjonalna łączy się z umiejętnością przewidywania własnych nastrojów (Dunn, Brackett, Ashton-James, Schneiderman i Salovey, 2007).

Poniżej przedstawię inne modele inteligencji emocjonalnej, tak aby była możliwość zapoznania się z nimi w wersji skróconej w tym artykule i rozszerzonej w cytowaniach. Pozwoli to na zrozumienie jakie powody skłoniły nas w EI Expert do wybrania modelu Petera Saloveya i Johna Mayera. To na nim opieraliśmy się w budowaniu systemu EI Expert.

W modelu który przyjęliśmy, inteligencja emocjonalna jest postrzegana jako zdolność umysłowa do zaangażowania się w rozwiązywanie problemów emocjonalnych. Według tej definicji inteligencja emocjonalna to zdolność “wkładania” zasobów poznawczych w świat emocji. Konkurencyjne modele definiują inteligencję emocjonalną jako zbiór kompetencji czy cech. Przykładem takiego modelu jest ten stworzony przez Daniela Golemana (1997; 1999). Stworzył on model pięciu grup kompetencji emocjonalnych, do których należą:

świadomość emocjonalna i pewność siebie;
samoregulacja, wiarygodność i innowacje;
motywacja, a więc dążenie do osiągnięć, inicjatywy i optymizmu;
empatia, czyli rozumienie innych;
umiejętności społeczne, łączące w sobie wpływanie na innych i zarządzanie konfliktami.

Trochę to złożone u Daniela Golemana, dlatego posłużę się jego krótszą definicją jaką można znaleźć w jego książce (Goleman, 1997). Definiuje on inteligencję emocjonalną jako nowe określenie tego co kiedyś nazywano charakterem.

Kolejni badacze również rozumieją inteligencja emocjonalną jako kompetencję, którą to można zbadać tylko za pomocą obserwacji danego człowieka w jego środowisku. (2009; Boyatzis i Goleman, 2007; Cherniss, 2010; Cherniss i Boyatzis, 2013). Według Boyatzisa inteligencja emocjonalna składa się z dwóch czynników.

Do pierwszego z nich należą:

samoświadomość emocjonalna,
samokontrola emocji,
umiejętność przystosowywania się,
orientacja na osiąganie celów
pozytywne podejście do życia.

Drugi czynnik definiowany jest jako:

empatia i świadomość organizacyjna,
umiejętność wywierania wpływu,
umiejętność inspirującego przewodzenia innym,
zarządzania konfliktami w pracy zespołowej
bycia coachem i mentorem.

Inne modele badania i mierzenia inteligencji emocjonalnej

Kolejny model to model Reuvena Bar-Ona (1997). Definiowany jest on jako “szereg pozapoznawczych możliwości, kompetencji i umiejętności, które wpływają na zdolnoścí jednostki do radzenia sobie z wymaganiami i naciskami środowiskowymi” (Bar-On, 1997, s. 16, cyt. za: Matczak i Knopp, 2013, s. 18). W tym modelu osoba która posiada wysoką inteligencję emocjonalną dobrze radzi sobie ze zmianami w życiu osobistym, społecznym i zawodowym. Wynika to według autora z wysokich umiejętności rozwiązywania problemów i weryfikowania rzeczywistości. Wskazuje on, że na to wpływa umiejętność zarządzania stresem, polegająca na kontroli impulsów oraz poczuciem szczęścia i optymizmu.

Najbardziej kontrowersyjny dla mnie jest model Petridesa i Furnhama (2001). Badacze ci definiują termin inteligencji emocjonalnej jako „konstelację autopercepcji ulokowaną na niższych poziomach hierarchii cech osobowości” (Petrides i Furnham, 2001, s. 428; zob. też: Petrides, Pita i Kokkinaki, 2007). Trochę to zawiłe… ;-) Prościej mówiąc chodzi im o to, że inteligencja emocjonalna wynika z oceny tego, jak dana osoba ocenia swoją zdolność do radzenia sobie z emocjami. Z ich modelu wynika jednoznacznie, że inteligencję emocjonalną powinniśmy mierzyć wyłącznie poprzez samopis.

Gdybyśmy zebrali i dokładnie prześledzili opisy powyższych modeli autorstwa Golemana, Bar-Ona czy Petridesa i Furnhama, to inteligencja emocjonalna byłaby zbiorem wielu pozytywnych cech, kompetencji i umiejętności (Boyatzis i Goleman, 2007; Goleman, 1999; Bar-On, 1997; Petrides i Furnham, 2001). Dla mnie osobiście przypomina to trochę listę życzeń, a składa się ona z:

pewności siebie,
niskiej impulsywności,
odporności na stres,
poczuciu szczęścia,
zdolności do wzbudzania zaufania,
dostosowywanie się do sytuacji społecznych,
innowacyjności,
dobrej, efektywnej komunikacji,
chęci do współpracy.

Tego typu szerokie pojmowanie inteligencji emocjonalnej w nauce przyjmowane jest krytycznie i nazywane „modelami mieszanymi” (mixed models), a mniej oficjalnie – „zlewem kuchennym” do którego to mają trafiać różnego rodzaju resztki (Sternberg, 2001). Taka krytyka wywodzi się z nagromadzenia pod terminem inteligencji emocjonalnej wielu cech, umiejętności, tendencji i motywacji. Badacze wskazują, że inteligencja emocjonalna powinna mieć jasno określone kryteria które pozwalałoby określić, jakie cechy należy włączyć w zakres pojęcia inteligencji emocjonalnej, a jakie pominąć (Mayer, Salovey i Caruso, 2008).

Tak jak powyżej opisałem, w nauce osoby badające inteligencję emocjonalną można podzielić na dwie główne frakcje. Pierwsza jest za modelami mieszanymi, druga za modelami zdolności. Co z tego wynika dla praktyków zajmujących się inteligencją emocjonalną? Głównie to, że wyróżniają się dwa główne sposoby pomiaru podczas badania inteligencji emocjonalnej.

Jak mierzymy wyniki podczas badań i testów inteligencji emocjonalnej?

Można przekształcić to pytanie na: Pytać czy sprawdzać? Jeśli wybierzemy opcje numer jeden, wtedy przyjmujemy metodologię odwołującą się do samooceny. Czyli tą występującą najczęściej w modelach mieszanych i wtedy jako narzędzie do badania inteligencji emocjonalnej sięgniemy najprawdopodobniej po kwestionariusz inteligencji emocjonalnej. Jeśli wolimy wybrać sprawdzanie, to przyjmujemy metodologię testową i sięgamy po test inteligencji emocjonalnej.

Za tą drugą opcją przemawia argument, że inteligencją emocjonalna jest rodzajem inteligencji, którą w nauce i w praktyce z założenia sprawdza się testowo. Wybór między kwestionariuszem a testem w badaniu inteligencji emocjonalnej pociąga za sobą konsekwencje. Nim do nich dojdę przytoczę 3 różnice pomiędzy kwestionariuszem a testem:

Kwestionariusze są podatne na błędy związane z autoprezentacją, samooszukiwaniem się, błędnym rozumieniem pytań lub selektywnym przypominaniem (DeNisi i Shaw, 1997, Paulhus, Lysy i Yik, 1998). Użycie kwestionariusza inteligencji emocjonalnej pozwoli osobie badanej do pewnego stopnia uzyskać efekt, którego pożąda, zamiast rzeczywistego rezultatu.
Badani mogą łatwo fałszować wyniki kwestionariuszy (Carroll i Day, 2004). Badanie inteligencji emocjonalnej metodą kwestionariusza niesie więc ryzyko świadomej manipulacji.
Nieadekwatna samoocena: ludzie zaniżają lub zawyżają swoje zdolności (Brackett i in., 2006) to zależy od zmiennych związanych z różnicami indywidualnymi (płeć, rzeczywisty poziom zdolności, ja-idealne).

Można z tych 3 różnic pomiędzy testem a kwestionariuszem inteligencji emocjonalnej wyciągnąć wniosek, że ludzie nie potrafią lub nie chcą rzetelnie i trafnie ocenić poziomu swoich zdolności. Potwierdzeniem tej tezy jest słaba korelacja pomiędzy wynikami kwestionariuszy a wynikami testów zdolności (Brackett i Mayer, 2003, Brackett i in., 2006). Większość z nas zapytana jaką ma inteligencję pewnie by odpowiedziała, że powyżej średniej. Jest to jednak niemożliwe, ponieważ ktoś musi mieć tą średnią lub niską.

Podsumowując, jeśli chcemy sprawdzić czyjeś przeświadczenie odnośnie poziomu EI, warto sięgnąć po kwestionariusz inteligencji emocjonalnej. Jeśli natomiast interesuje nas faktyczny poziom zdolności, należy sięgnąć po test inteligencji emocjonalnej. Test mierzący inteligencję emocjonalną powinien mieć zadania testowe tak dobrane, aby faktycznie różnicować osoby z różnym poziomem inteligencji emocjonalnej.

W warunkach optymalnych ludzie bez problemów radzą sobie z detekcją sygnałów emocjonalnych. W praktyce oznacza to, że podstawowe emocje takie jak złość, większość z nas bez problemu rozpoznaje. Może to wynikać z mechanizmów związanych z automatycznymi reakcjami na proste bodźce, szczególnie takie, które zwiastują potencjalne niebezpieczeństwo. (Orzechowski i Śmieja, 2008a, 2008b). Tego typu zdolności posiada prawie każdy z nas, więc one nie będą wyróżniać osób z wyższą inteligencją emocjonalną. W przypadku trudnych zadań czyli w warunkach presji czasowej i ograniczonego dostępu do informacji można obserwować różnice pomiędzy osobami z różnym poziomem inteligencji emocjonalnej (Orzechowski i Śmieja, 2008a, 2008b).

Badanie inteligencji emocjonalnej – testy i kwestionariusze

Najwięcej z narzędzi do badania EI zostało stworzonych kwestionariuszy inteligencji emocjonalnej. Poniżej dla zainteresowanych wymiennie te najbardziej znane w nauce:

SSRI (Schutte Self-Report Inventory) nazywany także SREIT (Self-Report Emotional Intelligence Test) lub EIS (Emotional Intelligence Scale) (Schut- te i in., 1998), w polskiej adaptacji znany jako Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE6 (Jaworowska i Matczak, 2001, 2008).
EQ-i (Bar-On Emotional Quotient Inventory; Bar-On, 2000, 2002).
TMMS (Trait Meta Mood Scale; Salovey, Mayer, Goldman, Turvey i Palfai, 1995).
TEIQue (Trait Emotional Intelligence Questionnaire, Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej – Cechy; Petrides, 2009; polska adapatacja Wytykowska i Petrides, 2007). TEIQue jest kwestionariuszem opartym na modelu IE jako cechy (Petrides i Furnham, 2001; Petrides, Furnham i Mavroveli, 2007).
PKIE (Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej) stworzony przez Urszulę Jaworowską i Annę Matczak (2005) opiera się na modelu Mayera i Saloveya (1997).
DINEMO (Dwuwymiarowy Inwentarz Inteligencji Emocjonalnej) stworzony przez Annę Matczak i Urszulę Jaworowską (2006) oparty jest na modelu zdolności Mayera i Saloveya (1997).

Jeśli chodzi o uznane testy inteligencji emocjonalnej to należy wymienić:

MSCEIT (Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test, Test Inteli- gencji Emocjonalnej Mayera, Saloveya i Caruso; Mayer i in., 2002a, 2002b; Mayer, Salovey i Caruso, 2012).
TIE (Test Inteligencji Emocjonalnej; Śmieja i in., 2007; Śmieja i in., 2014). Podstawą do stworzenia TIE był model Mayera i Saloveya (1997). Tego testu używamy w EI Expert i poniżej zostanie on bardziej szczegółowo opisany

Do innych narzędzi mierzących specyficzne zdolności podczas badania inteligencji emocjonalnej należą:

SIET (Skala Inteligencji Emocjonalnej – Twarze; Matczak, Piekarska i Stud- niarek, 2005). Narzędzie stworzone przez Annę Matczak, Joannę Piekarską i Elżbietę Studniarek służące do pomiaru zdolności percepcji emocji.
TRE (Test Rozumienia Emocji; Matczak i Piekarska, 2011). Test stworzony przez Annę Matczak i Joannę Piekarską mierzący zdolność do rozumienia emocji,
LEAS (Levels of Emotional Awareness Scale; Lane i Schwartz, 1987; w polskiej adaptacji znany jako SPSE, Skala Poziomów Świadomości Emocji; Szczygieł i Kolańczyk, 2000).
STEU (Situational Test of Emotional Understanding; MacCann i Roberts, 2008). Test zaprojektowany przez Carolyn MacCann i Richarda Robertsa mierzy zdolność rozpoznawania emocji pojawiających się w określonych sytuacjach społecznych.
STEM (Situational Test of Emotion Management; MacCann i Roberts, 2008) mierzy w analogiczny sposób regulację emocji.
MEOS (Managing the Emotions of Others Scale; Austin i O’Donell, 2013; polska adaptacja Jankowski i in., 2016) – kwestionariusz badający poziom zdolności regulowania emocji innych osób

INTELIGENCJA EMOCJONALNA A PSYCHOTERAPIA

Celem psychoterapii jest pomaganie ludziom w modyfikacji ich zachowań, nawyków, schematów poznawczych, strategii radzenia sobie z napięciem i kontroli emocji w kierunku, który korzystający z terapii uważają za pożądany. (…) psychoterapeuta pomaga swojemu klientowi stawać się bardziej sobą, rozwijać swój potencjał i lepiej korzystać z zasobów osobistych. Do takich celów może prowadzić również trening inteligencji emocjonalnej, choć dzieje się to w ograniczonym zakresie. Poprawa trzech pierwszych składników inteligencji emocjonalnej (o nich możesz przeczytać tutaj) prowadzi przez a jednocześnie do lepszego wglądu. Jeśli inteligencje emocjonalną rozumie się w kategoriach zdolności, to jej zwiększenie jest rozwojem osobistego potencjału oraz lepszym wykorzystaniem zasobów osobistych. W psychoterapii jednak ten potencjał i zasoby są rozumiane znacznie szerzej, a w przypadku naszego treningu inteligencji emocjonalnej ograniczają się po prostu do inteligencji emocjonalnej, która – jak wiemy – jest tylko wycinkiem funkcjonowania człowieka. (…) Psychoterapia jest też uznaną na świecie i w Polsce metodą leczenia. (…) W swojej klinicznej odmianie ma na celu leczenie zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i pod postacią somatyczną, zaburzeń osobowości i zachowania, uzależnień, zaburzeń afektywnych i psychotycznych. Tych problemów trening inteligencji emocjonalnej już nie rozwiąże. Bardzo możliwe jest, że osoby z objawami klinicznymi nie będą w stanie (poprawnie) wykonać ćwiczeń proponowanych w ramach treningu inteligencji emocjonalnej, ani nie wyciągną z nich rozwojowych wniosków. Wówczas należałoby ich skierować po profesjonalną pomoc psychoterapeutyczną. Porównania miedzy treningiem inteligencji emocjonalnej a psychoterapią można również szukać na płaszczyźnie mechanizmów ich działania.

Wyniki badań nad skutecznością psychoterapii w rożnych podejściach i ośrodkach pokazują, że bardziej od nurtu i teorii liczą się wspólne dla wszystkich podejść czynniki. Większość badaczy wymienia tu:

czynniki związane ze wsparciem – takie jak pozytywna relacja terapeutyczna, przymierze terapeutyczne, zaufanie do terapeuty; Upatrywać tu należy raczej większą różnicę niż podobieństwo miedzy treningiem inteligencji emocjonalnej a psychoterapią. W trakcie treningu relacja oraz wsparcie trenera nie są z założenia aż tak silne. Trener pełni rolę mentora, konsultanta, stoi jakby „z boku” na straży efektywności własnej pracy włożonej w rozwój czterech komponentów inteligencji emocjonalnej. Trener nie pracuje tak bardzo „sobą”, jak psychoterapeuta.
czynniki związane z uczeniem – miedzy innymi otrzymywanie informacji zwrotnych, wgląd, uczenie się, korektywne doświadczenie emocjonalne, Takie czynniki mają już szansę zaistnieć także w przypadku treningu inteligencji emocjonalnej. Trener może udzielać lub pomagać osobie dochodzić do prawidłowej informacji zwrotnej, a także pomaga uczyć się – czyli zdobywać nową wiedzę i umiejętności. Jeśli z kolei chodzi o korektywne doświadczenia emocjonalne, to mają one szanse zaistnieć w życiu osoby trenującej, ale raczej zadzieją się poza przestrzenią miedzy trenującym a trenerem. Przykładem korektywnych doświadczeń może być sytuacja, w której w dzieciństwie nie byliśmy doceniani za prace jakie wykonywaliśmy. Jeśli w życiu dorosłym znajdą się w naszym otoczeniu osoby, które dają nam pozytywna informację zwrotną na ten temat to mamy szanse zacząć wierzyć, ze jesteśmy wstanie zrobić coś wartościowego. Wymaga to jednak naszego wewnętrznego przepracowania.
czynniki związane z działaniem – miedzy innymi zmiana zachowania, modelowanie, podejmowanie ryzyka i doświadczanie sukcesu. Te czynniki są charakterystyczne głownie dla podejścia poznawczo- behawioralnego i jest to punkt zbieżny z treningiem inteligencji emocjonalnej. Ćwiczenia rozwijające percepcję emocji, ich asymilację i zarzadzanie emocjami polegają na doświadczaniu i modelowaniu nowych zachowań, tworzeniu nowych nawyków, i w założeniu doświadczaniu sukcesu płynącego z tych zmian, podejmowanych wyzwań i refleksji nad nimi.