Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera – czym jest?

Efekt Barnuma, nazywany również efektem horoskopowym czy efektem Forera, odnosi się do sytuacji, w której ludzie są przekonani, że ogólne opisy osobowości dotyczą bezpośrednio ich samych, chociaż w rzeczywistości te opisy mogą pasować do większości ludzi. To zjawisko pokazuje, jak łatwo ludzie mogą być wprowadzeni w błąd, myśląc, że ogólne informacje są specyficzne tylko dla nich.

Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera – z czego wynika?

Ten efekt bierze się stąd, że opisy te zazwyczaj składają się z ogólników, które mogą pasować do wielu osób, co może skłonić jednostkę do myślenia, że dotyczą one wyłącznie jej samej. Wróżki, astrologowie, magowie i obserwatorzy kryształowej kuli to tylko niektórzy z biegłych w wykorzystywaniu efektu horoskopowego/Forera/ Barnuma  

Efekt horoskopowy/ Forera/ Barnuma – psychologia

Efekt Barnuma ilustruje tendencję ludzi do przyjmowania ogólnych, zazwyczaj pozytywnych opinii o ich osobowości jako unikalnych dla nich, chociaż takie informacje mogą dotyczyć większości ludzi. W 1949 roku Bertram Forer przeprowadził eksperyment, w którym przedstawił studentom wyniki rzekomego testu osobowości, a następnie dostarczył im horoskopy opisujące każdego z nich jako „osobę o niewykorzystanym, ogromnym potencjale”. Mimo że wszyscy uczestnicy dostali identyczne opisy, uznali je za niezwykle trafne w odniesieniu do siebie. Chociaż nie wszyscy byli przekonani co do precyzji każdej uwagi, ogólna wiarygodność opinii była przez nich oceniana jako wysoka.

Efekt horoskopowy/ Forera/ Barnuma – badania naukowe

Badania psychologiczne konsekwentnie ustalają korelację między efektem horoskopowym/ Forera/ Barnuma a różnymi zjawiskami poznawczymi. Godnym uwagi przykładem jest egoistyczne nastawienie, które zazwyczaj przejawia się w skłonności do akceptowania pozytywnych stwierdzeń przy jednoczesnym odrzucaniu negatywnych. 

Psychologowie powiązali efekt Barnuma z różnymi zjawiskami poznawczymi. Na przykład ludzie mogą być podatni na wykazywanie efektu potwierdzenia – z góry założenie, że materiał, który potwierdza opinię, jest bardziej prawdopodobny niż jakiekolwiek sprzeczne dowody. Ta skłonność może przejawiać się przy interpretacji np. horoskopu. Zamiast szukać dowodów potwierdzających lub obalających otrzymany horoskop, większość ludzi skupią się wyłącznie na przypomnieniu sobie doświadczeń zgodnych z tekstem w horoskopie.

Co więcej, selektywne zapamiętywanie kilku wysoce trafnych stwierdzeń dotyczących naszego życia w horoskopie, może przyćmić stwierdzenia, które są jedynie marginalnie dla naszej osoby. Ten mechanizm może wyjaśniać, dlaczego niższa akceptacja kilku stwierdzeń może nie zmniejszać ogólnego naszego poczucia, że informacje w horoskopie są bardzo ważne.

Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera – dlaczego warto znać ten efekt?

Wszechobecny wpływ efektu Barnuma jest niewątpliwy w wielu aspektach naszego życia. Najbardziej rozpowszechnione zastosowanie jest widoczne w takich w firmach jak Netflix, Spotify i Facebook. Wykorzystują one psychologię konsumenta, aby wprowadzić poczucie personalizacji do swoich produktów. Od niestandardowych list filmów po dostosowane listy odtwarzania muzyki, ci giganci technologiczni tkają iluzję specjalności, aby zmusić użytkowników do powrotu do swoich usług. W pełni rozumiejąc moc efektu Barnuma, firmy mogą tworzyć doświadczenia, które z pewnością zachęcą klientów i wzmocnią ich lojalność.

Efekt Barnuma ma daleko idące konsekwencje zarówno dla osób fizycznych, jak i korporacji. Na poziomie osobistym ta stronniczość może prowadzić do podejmowania przez osoby nieświadomych decyzji z powodu niezdolności do obiektywnej oceny informacji. Systemowo jest często wykorzystywany w kampaniach marketingowych i angażujących jako sposób na budowanie relacji z klientami i zwiększanie lojalności. Chociaż wykorzystanie tego efektu może wzmocnić więzi między klientami a firmami, służy również maskowaniu podstawowych realiów, że te interakcje rzadko są dostosowane do prawdziwej indywidualizacji. Dlatego ważne jest, aby pozostać świadomym wpływu, jaki efekt Barnuma może wywołać przy podejmowaniu ważnych decyzji życiowych.

Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera a efekt pollyanny

Efekt Pollyanny wskazuje na tendencję jednostek do większej otwartości na pozytywne uwagi, nawet jeśli są one ogólne i niejasne, w porównaniu z krytyką. Ta tendencja została również trafnie określona jako pozytywność, ponieważ sugeruje nieodłączną skłonność do przyjmowania komplementów zamiast krytyki. 

Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera – jak się przed nim chronić?

Świadomość efektu Barnuma jest integralną częścią zapobiegania padnięciu ofiarą jego zwodniczego uroku. Wykorzystanie sceptycznego nastawienia umysłu podczas angażowania się w horoskopy lub inne potencjalne przykłady błędu poznawczego może zapewnić, że nasze decyzje są bardziej rozsądne i nie opierają się na fałszywych założeniach stworzonych przez efekt Barnuma. 

Efekt Barnuma/ horoskopowy/ Forera – bibliografia

Dickson, D. H., & Kelly, I. W. (1985). The ‘‘Barnum Effect’’ in personality assessment: A review of literature. Psychological Reports, 57, 367–382. 

Forer, B. R. (1949). The fallacy of personal validation: A classroom demonstration of gullibility. Journal of Abnormal and Social Psychology, 44, 118–123.