Na skróty:
Błędy poznawcze – psychologia
Błędy poznawcze – ćwiczenia
Wpływ emocji na błędy poznawcze
Czytaj także: Lista błędów poznawczych
Jeśli ludzie są racjonalni, nie ma potrzeby, aby chronić ich przed skutkami ich własnych wyborów
Daniel Kahneman (Autor „Pułapek Myślenia”)
Błąd poznawczy
Wpływ błędów poznawczych na codzienne decyzje
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego podejmujesz pewne decyzje? Okazuje się, że wiele z nich wynika z błędów poznawczych. Są to systematyczne odstępstwa od racjonalności, które występują, kiedy mózg, starając się uprościć przetwarzanie informacji, popełnia błędy. Taka heurystyka umożliwia szybsze myślenie i decydowanie, ale często prowadzi do błędów. Zrozumienie tych mechanizmów może pomóc nam podejmować bardziej świadome i trafne decyzje.
Życie często przedstawia nam scenariusze, w których musimy podjąć decyzję w oparciu o niewystarczającą wiedzę i nieświadomie opierać nasze wnioski na zakorzenionych uprzedzeniach. Często się zdarza, że ufamy komuś bardziej, jeśli jest on dla nas autorytetem. Przypisujemy automatycznie czyjąś płeć do wykonywanej pracy lub po prostu podejmujemy decyzje nie oceniając jakości wiedzy która posłużyła nam do jej postanowienia. Przyczyny naszej tendencji do błędów w myśleniu, nietrafionych sądów i podejmowania szybkich decyzji niepewnych sytuacjach jest konsekwencją heurystyk i uprzedzeń.
W dobie narastającej ilości informacji, nasz mózg wytwarza skróty myślowe, które prowadzą do nieprawidłowych wniosków i błędów. Heurystyki, czyli uproszczenia poznawcze, pomagają nam poradzić sobie z natłokiem informacji, jednakże powszechne stosowanie schematów myślowych może skutkować poważnymi konsekwencjami. W dziedzinie marketingu, polityki, inwestycji, przedsiębiorczości, ale również w codziennym życiu, celowe wykorzystanie heurystyk i eliminacja błędów poznawczych może wpłynąć na skuteczność i jakość podejmowanych przez Ciebie decyzji. Dlatego też warto znać schematy myślowe, jakimi się kierujemy oraz zwrócić uwagę na to, kiedy im podlegamy.
Błędy poznawcze mogą mieć wszechobecny i szkodliwy wpływ na nasze życie, od wpływania na indywidualne decyzje, po kształtowanie kursu całych społeczeństw. Ale jak możemy walczyć z tym podstępnym zjawiskiem? Na początek musimy zrozumieć błędy poznawcze i sposoby, w jakie zakłócają nawet najprostsze nasze działania. Zrozumienie ich mechanizmów może przynieść wiele korzyści (Otuteye i Siddiquee, 2015)
Błędy poznawcze – czym są?
Chociaż mamy tendencję do postrzegania siebie jako rozsądnych jednostek, prawda jest taka, że nasze mózgi często idą na skróty, aby oszczędzać energię i nie obciążać naszej uwagi i pamięci. Błędy poznawcze pojawiają się, gdy używamy skrótów myślowych, które prowadzą nas na manowce – powodując wypaczone lub błędne decyzje. W tym artykule przyjrzyjmy się niektórym z najczęstszych błędów poznawczych i temu, jak mogą one kształtować nasze myśli i zachowania na co dzień.
Jedną z istotnych cech ludzkiego umysłu jest tendencja do podejmowania decyzji w niepewnych sytuacjach bez uwzględnienia prawdopodobieństwa (na przykład potencjalnych strat) i rozsądnego dokonania oceny. W sytuacjach takich jak na przykład pod wpływem silnych emocji czy presji czasu, posiadamy ograniczone zasoby poznawcze, które mogą utrudniać nam dokładne zrozumienie danej sytuacji i analizę przyszłych zdarzeń.
Mamy wiele różnych tendencji do zbytniego polegania na schematach, które wypracowaliśmy na podstawie naszych wcześniejszych doświadczeń. Niemniej jednak, nawet przy ograniczonych zasobach, nasz umysł jest przystosowany do życia w niepewnych warunkach i dąży do optymalizacji wyników. Motywacja do formułowania poprawnych sądów i zachowania dobrego samopoczucia napędza nas do stałego ulepszania schematów i dokonywania skuteczniejszych ocen potencjalnych zdarzeń, a także uwzględnienia faktycznego prawdopodobieństwa w naszych decyzjach. Oczywiście, nigdy nie zniwelujemy ryzyka do zera, ale świadomość tych tendencji może pomóc nam podejmować lepiej przemyślane i bardziej rozważne decyzje w niepewnych sytuacjach.
Błędy poznawcze – błędy w myśleniu
Ważne decyzje często stawiają nas w obliczu niepewności i potencjalnego ryzyka. Nasz umysł jest przystosowany do podejmowania decyzji na podstawie ograniczonych, pozyskanych wcześniej i dostępnych informacji i doświadczeń, z założenia więc czasami może nam brakować niezbędnych danych lub wystarczającej wiedzy.
Warto pamiętać, że schematy te z jednej strony przyspieszają nasze myślenie i bywają pomocne w niektórych sytuacjach, jednak w konkretnych warunkach mogą wprowadzać nas w błąd. Właśnie dlatego ważne jest, aby rozwijać nasze zdolności do dokonywania oceny i uwzględniania prawdopodobieństwa potencjalnych zdarzeń i konsekwencji.
Błędy poznawcze kształtują sposób, w jaki wchodzimy w interakcje z otoczeniem, wpływając na nasze decyzje, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Tendencje te mogą kierować naszymi wyborami przez całe życie, wpływając na wszystko – od tego, jak tworzymy przyjaźnie i relacje, po to, czy zainwestować w konkretny fundusz inwestycyjny, czy ubiegać się o pracę.
Co więcej, subtelne zmiany w naszym myśleniu mogą głęboko zmienić nasze postawy i opinie. Błędy poznawcze mogą wpływać na nasz proces podejmowania decyzji bez naszej świadomości. Kiedy podejmujemy decyzje w oparciu o dostępne informacje, nasze błędy poznawcze mogą nieumyślnie kształtować wynik – chyba że świadomie staramy się je rozpoznać i złagodzić.
Błędy poznawcze i pamięć
Jak niewłaściwe przetwarzanie informacji wpływa na nasze wspomnienia?
Błędy poznawcze mają fundamentalny wpływ na to, jak zapamiętujemy wydarzenia. Przykładowo, mózg może „preferować” skróty, które prowadzą do uproszczonego i zniekształconego zapamiętywania informacji. Skłonność do tzw. „stronniczości potwierdzenia” może z kolei skłonić nas do zapamiętywania tylko tych informacji, które potwierdzają nasze przekonania. Zrozumienie tych błędów poznawczych jest kluczowe do zrozumienia, jak nasza pamięć naprawdę działa.
Błędy poznawcze – skąd się biorą?
Błędy poznawcze to takie zjawisko, w którym często zadowalamy się „wystarczająco dobrymi” rozwiązaniami, zamiast dążyć do doskonałych. Ta tendencja służy jako podstawa naszych stronniczych decyzji. Polega na tym, że mamy tendencję do wyboru pierwszego wariantu, który jest dla nas satysfakcjonujący i spełnia nasze oczekiwania. Zjawisko to, wraz z heurystyką, zostało uznane za główny czynnik powodujący powstawanie błędów poznawczych. Heurystyki natomiast to skróty myślowe, których używamy, by podejmować decyzje bez angażowania znacznych zasobów mózgowych (poznawczych).
Prawdziwa intuicyjna ekspertyza wynika z długotrwałego doświadczenia, i dobrego wyciągania wniosków z pomyłek
Daniel Kahneman
Błędy poznawcze – psychologia
Na początku lat 70. Daniel Kahneman i Amos Tversky zaprezentowali innowacyjny program badawczy, który badał jaki sposób ludzie podejmują decyzje w ramach ograniczonych zasobów, takich jak czas lub wiedza. Teoria dualnych systemów, przedstawiona przez Kahnemana i jego współpracowników wprowadza ideę, że błędy poznawcze można w dużej mierze przypisać naszemu tak zwanemu „Systemowi 1” – spontanicznemu, szybkiemu procesowi myślenia.
Natomiast „System 2” wymaga większego skupienia i rozwagi i składa się głównie ze świadomego myślenia. To pojęcie ograniczonej racjonalności zakłada, że nasz proces podejmowania decyzji jest ograniczony przez pewne przeszkody w naszym myśleniu. Mówiąc prościej, nasza zdolność do wyboru optymalnego sposobu działania jest ograniczona granicami naszych własnych umysłów.
Opierając się na badaniach naukowych, nasza podatność na błędy poznawcze może zależeć od wieku, kultury i wydolności umysłowej (poznawczej). Dzieci i seniorzy mogą być szczególnie narażeni, podczas gdy wschodni sposób myślenia może okazać się bardziej odporny niż jego zachodni odpowiednik. Co więcej, osoby o większej sprawności poznawczej wykazują podwyższony poziom odporności. Mówiąc prościej: nikt nie jest wolny od błędów poznawczych – ale niektórzy są lepiej przygotowani do ich unikania.
Nasze umysły są zalewane przytłaczającą ilością informacji, posiadamy różne motywacje a do tego żyjemy pod presją społeczeństwa i zasad, jakie ono generuje. To wszystko przyczynia się do podejmowania błędów poznawczych. Nie bez znaczenia jest nasz chwilowy stan emocjonalny i inteligencja emocjonalna. Na pojawianie się błędów poznawczych silnie wpływa np. przywiązanie emocjonalne, które jest jednym z najsilniejszych generatorów błędów poznawczych.
Temat błędów poznawczych, które są zniekształceniami w naszym procesie myślenia, to obszar, którym intensywnie zajmuje się psychologia. Te błędy są zjawiskiem, które można przypisać szerszemu kontekstowi, w jakim nasz mózg wykorzystuje heurystyki, czyli uproszczenia, które pomagają nam szybko przetwarzać informacje. Te uproszczenia mogą jednak zniekształcać nasze postrzeganie rzeczywistości, zwłaszcza gdy są pod wpływem czynników zewnętrznych lub naszych wewnętrznych przekonań.
Ciekawe zjawisko, które możemy zaobserwować, to na przykład tendencja do zaprzeczania informacjom, które są sprzeczne z naszymi przekonaniami. Nasz mózg zużywa więcej energii, aby przetworzyć informacje, które zakwestionują nasze istniejące przekonania, co sprawia, że jesteśmy skłonni do ich odrzucenia. To zjawisko, znane jako efekt przekonania, jest dobrze udokumentowane w literaturze psychologicznej.
Innym przykładem jest błąd reprezentatywności, który polega na wykorzystaniu heurystyki w rachunku prawdopodobieństwa. Często oceniamy prawdopodobieństwo na podstawie tego, jak bardzo dana sytuacja jest reprezentatywna dla naszego stereotypowego obrazu, zamiast na podstawie rzeczywistych statystyk. To zniekształcenie może prowadzić do nieprawidłowych ocen i decyzji.
Z punktu widzenia ewolucji, niektóre z tych błędów mogą mieć sens jako adaptacje. Na przykład, nasza skłonność do doszukiwania się wzorców pomogła naszym przodkom przetrwać w nieprzewidywalnym środowisku. Ale w dzisiejszym świecie, gdzie informacje są dostępne na wyciągnięcie ręki, te błędy mogą prowadzić do błędnych wniosków.
Ważnym obszarem badania w psychologii społecznej jest sposób, w jaki nasze zniekształcenia poznawcze wpływają na nasze relacje z innymi. Na przykład, skłonność do tworzenia opinii o innych na podstawie pierwszego wrażenia, czy przekonanie, że wiemy, co inni myślą, pomimo braku rzeczywistych dowodów na to. Te błędy są badane w serii eksperymentów, które możesz przeczytać na naszej stronie.
Jak się okazuje, błędy poznawcze to fascynujący temat, który pokazuje, jak nasze myślenie jest złożone i podatne na błędy.
Jak poradzić sobie z błędami poznawczymi? Podpowiedzi i ćwiczenia
1. Nie podejmuj decyzji pod presją czasu (tym bardziej tych ważnych dla Ciebie).
Presja czasu powoduje, że Twój umysł zaczyna pracować w systemie 1, czyli szybko i przy użyciu heurystyk. Są to idealne warunki, aby błędy poznawcze mogły wystąpić. Jeśli jest to ważna dla Ciebie decyzja (lub ma duże konsekwencje – jak np. zakup domu) to zaangażuj się w przemyślane rozważania i poświęć trochę czasu, aby naprawdę rozważyć swoje opcje i dokładnie poznać ich zalety. Zrób listę zalet i wad. Ostatecznie najmądrzejsze kierunki działania wynikają z uważnego rozważenia.
2. Analizuj swoje poprzednie decyzje.
Spojrzenie wstecz na swoje przeszłe wybory może dostarczyć cennego wglądu w to, jak podejmować lepsze decyzje w przyszłości. Weźmy na przykład pieniądze – często mamy pokusę, by nie doceniać tego, co musimy odłożyć, ale wdrażając proste strategie, takie jak śledzenie naszych ostatnich wydatków, możemy dokładnie ocenić ilość pieniędzy potrzebnych na pokrycie różnych potrzeb. Samoświadomość jest potężnym narzędziem, które pozwala nam wykorzystać wczorajsze błędy poznawcze aby dzisiaj się przed nimi bronić.
3. Wykorzystuj umysł innych osób.
Przed podjęciem decyzji opłaca się skonsultować zewnętrzne perspektywy – od doświadczonych osób (Caputo, 2016) po rodzinę i przyjaciół. Poszukiwanie pomysłów i opinii innych ludzi może pomóc w zidentyfikowaniu potencjalnych słabych punktów i zakwestionowaniu własnych błędów poznawczych. Tak więc, następnym razem, gdy rozważasz ważny wybór, poszerz swoją perspektywę wykorzystując mózg innej osoby. Tak jak łączy się komputery aby mogły więcej i bardziej jakościowo pracować, tak samo można robić u nas – ludzi.
4. Jeśli coś jest zbyt piękne, nie może być prawdziwe – znajdź słabe strony decyzji, jaką chcesz podjąć.
Wzbogać swój proces decyzyjny, celowo szukając kontrargumentów. Zamiast po prostu akceptować to, co wydaje się słuszne, aktywnie kwestionuj swój punkt widzenia i bezlitośnie kwestionuj każde założenie. Taka rygorystyczna analiza pozwala sformułować prawdziwie świadomą opinię i ostatecznie dojść do wniosku, którego możesz być prawie pewien.
Jesteśmy ślepi na własną ślepotę. Niewiele wiemy o tym, jak mało wiemy. Nie mamy predyspozycji aby wiedzieć, jak mało wiemy
Daniel Kahneman
5. Weź pod uwagę emocje.
Jesteś Człowiekiem, więc emocje na pewno wpływają na decyzje jakie podejmujesz. Dlatego też jest ważne abyś sobie uświadomił jak one to robią. Poniżej opisuje przykłady konkretnych emocji i ich wpływu na podejmowanie decyzji i Twoją perspektywę. Dobra informacja jest taka, że jeśli masz wysoką inteligencję emocjonalną to emocje mogą Ci służyć zamiast prowadzić na manowce.
Pewność siebie to uczucie, a nie logiczna konkluzja, do której dochodzi się po analizie danych.
Daniel Kahneman
Czytaj także: Lista błędów poznawczych
Błędy poznawcze – ćwiczenia
Czy istnieją ćwiczenia i inne działania zapobiegające błędom poznawczym? W ostatnich latach naukowcy zagłębili się w możliwości modyfikacji błędów poznawczych (głównie w poprawie zdrowia psychicznego). Uważa się, że błędy poznawcze zwiększają intensywność lęków i depresji (Hallion, Ruscio, 2011).
Okazuje się, że odpowiednie ćwiczenia mogą okazać się pomocne (Zhang i in., 2018). Zanim zdecydujesz się jednak na aplikację do modyfikacji błędów poznawczych, poświęć chwilę na ocenę fundamentu badawczego, na którym jest zbudowany. Czy twórcy mają dowody naukowe na działanie ich ćwiczeń? Czy przeprowadzono jakieś badania nad skutecznością aplikacji? (Zhang i in., 2018). Firma mHealth (link: https://www.biasmodification.com/) twierdzi, że za pomocą ich aplikacji można zmieniać błędy poznawcze. Jeden artykuł naukowy potwierdza te przypuszczenie (Zhang, Ying, Song, Fung, & Smith, 2018).
Przykłady udokumentowanych błędów poznawczych w życiu
W naszym świecie wpływ uprzedzeń poznawczych przenika każdą sferę, od biznesu po system sądowniczy, politykę zagraniczną, a nawet potencjalną wojnę nuklearną. Badania ujawniły podstępny zasięg błędów poznawczych, podkreślając ich potencjał do kształtowania krytycznych decyzji i zagrażania naszej wspólnej przyszłości. Udowodniono wpływ uprzedzeń w środowisku biznesowym (Stenner, 2017), w systemie sądowniczym (Guthrie, Rachlinski, Wistrich 2007), w przemyśle astronautycznym (za: Campbell, 2017), w polityce zagranicznej (Yetiv SA., 2013), w wywiadzie (Sirius program of IARPA, 2015), w społeczności naukowej (Editorial, 2015). Podobno błędy poznawcze prawie doprowadziły do wojny nuklearnej (Vaughn, Chopra, Howell, 2017).
Brak błędów poznawczych jest złudzeniem
Często jesteśmy tak okopani w naszych własnych perspektywach, że łudzimy się, że jesteśmy w jakiś sposób wykluczeni z potencjalnie negatywnych skutków błędów poznawczych. To złudzenie zostało wykazane w eksperymencie Pronina i współpracowników z udziałem studentów Uniwersytetu Stanforda (Pronin, Lin, Ross, 2002). Uczestnicy zostali poproszeni o ocenę, jak bardzo oni, jeden z ich rodziców i przeciętny Amerykanin wykazywali osiem głównych błędów poznawczych. Przeciętnie studenci uważali się za mniej podatnych na takie błędy niż zwykli Amerykanie. Późniejsze badanie, ujawniło interesującą tendencję. Jeśli chodzi o przypisywanie czterech konkretnych błędów poznawczych (podstawowy błąd atrybucji, egocentryczne uprzedzenia, efekt aureoli, obwinianie ofiary), uczestnicy ocenili siebie jako bardziej odpornych niż przeciętny student. Jesteśmy zatem skazani na cierpienie z powodu iluzji osobistej niewrażliwości na te potężne wpływy.
W kolejnych badaniach studenci Uniwersytetu Stanforda oceniali własną osobowość – koncentrując się na cechach takich jak empatia, beznamiętność i własny interes – i porównało je z cechami przeciętnego studenta. Po udzieleniu odpowiedzi na pytania przedstawiono im wyjaśnienie „efektu złudzenie ponadprzeciętności”, co skłoniło ich do zastanowienia się, jak dokładna była ich wcześniejsza ocena.
Wyniki pokazały, że większość studentów oceniła siebie jako lepszych od średniej – 87% – ale co ciekawe, tylko 24% uważało, że ich oceny mogły być błędne. Większość – 63% – twierdziła, że ich początkowe szacunki były bezstronne, podczas gdy 13% twierdziło, że były zbyt skromne. Badanie to zagłębiło się w nasze wrodzone nastawienie do wyolbrzymiania pozytywnych samoocen, jednocześnie będąc bardziej krytycznym wobec błędów innych. Bardzo niewielu z nas zdaje sobie sprawę lub jest skłonnych przyznać się do dokonywania przesadnie pozytywnych samoocen. Co więcej, nie mamy trudności z dostrzeżeniem błędów innych.
Błąd poznawczy – biologia czy socjalizacja?
Wszyscy mamy własne uprzedzenia poznawcze i ważne jest, aby zrozumieć, dlaczego istnieją. Heider (1958) wysunął wyjaśnienie, które pokazuje naszą tendencję do skupiania się bardziej na zachowaniu, niż na leżących u jego podstaw czynnikach sytuacyjnych. Aby przetestować tę hipotezę, przeprowadzono badanie, w którym sześć osób obserwowało dialog między dwiema osobami i siedziało w dwóch grupach – czterech obserwatorów mogło zobaczyć tylko jedno spotkanie, podczas gdy pozostali dwaj mogli spojrzeć na obie rozmowy. Wyniki pokazały, że ci, którzy byli ograniczeni do jednej rozmowy, przypisywali tej osobie dominację w dyskusji, bez względu na to, która to była grupa. Tymczasem ci, którzy mieli dostęp do obu spotkań, zrozumieli, że żadne z nich nie zdominowało dialogu.
Inny rodzaj teorii uważa socjalizację za kluczowy czynnik przy wyjaśnianiu wydarzeń wokół nas. Jak pokazują badania, amerykańskie i azjatyckie dzieci w wieku 8-11 lat wykazują podobne interpretacje pozytywnych i negatywnych sytuacji; jednak wraz z wiekiem amerykańskie dzieci mają tendencję do rysowania większej liczby atrybutów dyspozycyjnych, podczas gdy Azjaci są bardziej skłonni ufać atrybucjom sytuacyjnym.
Oczywiście błędy poznawcze mogą się różnie rozwijać – od nas zależy, czy lepiej zrozumiemy ich przyczyny, abyśmy mogli podejmować świadome decyzje. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że nie musimy ulegać uprzedzeniom poznawczym. Dowody uzyskane z badań nad wpływem uwarunkowań kulturowych na te zjawiska wskazują, że osoby pochodzenia azjatyckiego częściej niż osoby w kulturach zachodnich zwracają uwagę na kontekst sytuacyjny, zmniejszając w ten sposób ryzyko popełnienia błędów poznawczych powszechnie obserwowanych w populacjach amerykańskich, w tym podstawowego błędu atrybucji, efektu aktor-obserwator i egocentrycznego uprzedzenia.
Wpływ naszych emocji na błędy poznawcze
Często jesteśmy ślepi na wpływ, jaki nasz stan emocjonalny ma na błędy poznawcze przy decyzjach, które podejmujemy w naszym codziennym życiu. Podczas gdy smutek i poczucie winy były tradycyjnie postrzegane wyłącznie jako negatywne emocje, badania psychologiczne ujawniły, że mogą one być również korzystne. Rzucę odrobinę światła na niektóre z badań, które sprawdzają, w jaki sposób emocje mogą wpływać na nasze procesy myślowe.
Coleman (2018) przeprowadził ankietę wśród studentów, którzy zostali poproszeni o wyobrażenie sobie, że właśnie wygrali konkurs, obok innych 100 zwycięzców. Nagrodą były wakacje w Nowym Jorku. Spośród dwóch dostępnych opcji – trzydniowego urlopu w pięciogwiazdkowym hotelu lub pięciodniowej wycieczki do skromniejszego obiektu – każdy uczestnik został poproszony o rozważenie wyboru nagrody.
Następnie część z nich została poproszona o wyobrażenie sobie, że inni dokonali takiego samego wyboru jak ich własny, podczas gdy reszta uczestników została poproszona o rozważenie, że inni wybrali inaczej. Dodatkowo wszyscy uczestnicy zostali podzieleni według trzech warunków eksperymentalnych: neutralnego stanu afektywnego, smutku i szczęścia.
Wyniki ujawniły efekt fałszywego konsensusu, polegający na tym, że uczestnicy, którzy wybrali jedną z alternatyw, uważali, że większość innych osób wybrała tę samą alternatywę. Ponadto, osoby badane w stanie szczęścia przeceniały konsensus w porównaniu z osobami w stanie smutku. Prawdopodobnym wyjaśnieniem przedstawionym przez autora jest to, że kiedy jesteśmy szczęśliwi, mamy tendencję do pamiętania przyjemnych rzeczy (na przykład, kiedy inni podzielali nasz punkt widzenia), podczas gdy kiedy jesteśmy smutni, mamy tendencję do przywoływania na myśl rzeczy nieprzyjemnych (rozbieżności opinii). To mogłoby tłumaczyć, dlaczego szczęśliwi badani uważali, że większość innych wybierze to samo, co oni.
Jak ujawniono w badaniu Forgasa (1998), smutek może znacząco wpłynąć na dokładność naszych błędów poznawczych i ocen. Jego eksperyment miał na celu zbadanie, w jaki sposób stany emocjonalne kształtują nasz podstawowy błąd atrybucji. Hipoteza badania zakładała, że stan smutku będzie determinował dokładniejszą analizę informacji, co doprowadzi do zmniejszenia fundamentalnego błędu atrybucji.
Stan emocjonalny uczestników był manipulowany poprzez pozytywną lub negatywną informację zwrotną po zakończeniu testu. Wywoływano smutek lub szczęście, a następnie uczestnicy czytali esej na temat prób jądrowych we Francji. Część badanych została poinformowana, że autor eseju miał swobodę napisania swojej prawdziwej opinii na ten temat, natomiast pozostałym badanym powiedziano, że autor eseju został zmuszony do poparcia przedstawionej w nim opinii. Wyniki pokazały, że szczęśliwi badani wierzyli, że opinia przedstawiona w eseju była w rzeczywistości prawdziwą opinią autora, nawet w przypadku tych, którzy zostali zmuszeni do wyrażenia takiej opinii.
Takie same wyniki uzyskano w eksperymencie terenowym. Po obejrzeniu filmu o smutnym lub szczęśliwym zakończeniu, kinomani musieli ocenić esej. Po raz kolejny okazało się, że osoby szczęśliwe uważały, że opinie wyrażone w eseju są prawdziwą opinią autorów. Jednym z wyników tego badania, który zasługuje na podkreślenie, jest fakt, że osoby, które popełniły podstawowy błąd atrybucji, miały większe zaufanie do swoich odpowiedzi niż osoby, które nie popełniły tego błędu. Dodatkowo wykazano, że osoby smutne pamiętały więcej szczegółów niż osoby szczęśliwe. Smutek sprawia, że jesteśmy bardziej uważni, gdy analizujemy informacje.
Powinniśmy pamiętać, że smutek może pomóc nam w przyjęciu winy za negatywne wyniki i nie przypisywać sobie zasług za dobre wyniki. Już w 1988 roku Baumgardner i Arkin (1988) wykazali, że osoby szczęśliwe dokonywały więcej wewnętrznych atrybucji w przypadku sukcesu, a mniej w przypadku porażki, w przeciwieństwie do osób smutnych. Coleman (2011) stwierdził, że osoby z poczuciem winy były mniej podatne na egocentryczne uprzedzenia niż osoby w stanie kontrolnym.
Błędy poznawcze – podsumowanie
Popełnianie błędów poznawczych jest nieodłączną częścią naszego myślenia i podejmowania decyzji. Mają one ogromne znaczenie dla naszych osądów i wyborów, a ich wpływ może być niezauważalny lub skutkować poważnymi skrzywieniami i błędami w decyzjach. Jednym z takich błędów jest tendencja do przypisywania, czyli skłonność do przypisywania pewnych cech lub motywacji innym ludziom na podstawie naszych własnych odczuć i doświadczeń. To może prowadzić do niewłaściwego osądu i zrozumienia intencji innych osób. Innym powszechnym błędem jest skłonność do selektywnego przetwarzania informacji, gdzie zwracamy uwagę tylko na te fakty, które potwierdzają nasze istniejące przekonania, pomijając inne, które mogą być sprzeczne. Te błędy poznawcze są naturalnym rezultatem działania naszego umysłu, ale świadomość ich istnienia i aktywna praca nad eliminacją ich negatywnego wpływu mogą pomóc nam w podejmowaniu bardziej obiektywnych i trafnych decyzji.
Odkrywanie zjawiska błędów poznawczych może okazać się wnikliwym i ciekawym procesem. Na przykład niektóre uprzedzenia są wynikiem głębszych czynników psychologicznych, takich jak potrzeba poczucia własnej wartości, podczas gdy inne wynikają z błędów poznawczych.
Dostępne badania pokazują w jaki sposób stany emocjonalne kształtują i wpływają na błędy poznawcze. Po zapoznaniu się z najczęściej występującymi błędami poznawczymi możemy je pogrupować na te bardziej związane z poznaniem (podstawowy błąd atrybucji, efekt aktora-obserwatora), inne zaś z motywacją (egocentryczne uprzedzenie, błąd optymizmu, efekt lepszego niż przeciętny, efekt Muhammada Ali, efekt reflektora, , „efekt świętszego niż ty”). Choć noszą one nazwę uprzedzeń poznawczych, nie możemy ich tłumaczyć jedynie w kategoriach niedokładnego przetwarzania informacji, ponieważ wiele z nich rodzi się z potrzeby posiadania wysokiej samooceny.
Ponadto na te uprzedzenia poznawcze duży wpływ mają aktualnie przeżywane przez nas stany emocjonalne. Tak jak znajomość technik wpływu społecznego pomaga nam się przed nimi bronić, tak znajomość uprzedzeń poznawczych może nam pomóc w tworzeniu bardziej trafnych wrażeń o innych, a także bardziej trafnych reprezentacji siebie. Dlatego ważne jest, aby rozpoznać i zrozumieć te wzorce, aby precyzyjniej myśleć i oprzeć się manipulacji.
Kompetencje z zakresu Inteligencji Emocjonalnej (EI), zastosowane w indywidualnym procesie decyzyjnym, mogą być przydatne w łagodzeniu skutków błędów poznawczych. W ostatnich dekadach rozwinął się konstrukt Inteligencji Emocjonalnej (EI), będący próbą opisania i skwantyfikowania tych aspektów inteligentnego funkcjonowania, których nie mierzą standardowe testy ilorazu inteligencji (IQ). Biorąc pod uwagę, że inteligencja emocjonalna obejmuje elementy samoświadomości, regulacji emocjonalnej, podejmowania decyzji i tolerancji na stres, uważa się, że ma potencjał, aby przyczynić się do strategii radzenia sobie z błędami poznawczym. Dodatkowo EI zawiera elementy inteligencji społecznej, co może służyć poprawie interakcji między osobami.
Sprawdź co może dać Ci nasz trening: Nawigator Emocji Trening Inteligencji Emocjonalnej. Wpisz kod: 5XU9XAZV, aby otrzymać 1000 zł rabatu. Dostępnych jest tylko 10 takich kuponów. Jeśli chcesz pomagać innym to zapraszam Cię na te szkolenia “Trener Inteligencji Emocjonalnej” lub “Diagnosta Inteligencji Emocjonalnej”
Czytaj dalej: Lista błędów poznawczych
Polecamy:
Przetestuj naukowo swoją inteligencję emocjonalną
Zostań Diagnostą Inteligencji Emocjonalnej EIExpert
Zostań Trenerem Inteligencji Emocjonalnej EIExpert
Błędy poznawcze
Efektywna komunikacja
Asertywność i osoba asertywna
Błędy poznawcze, błąd poznawczy – Bibliografia:
Baumgardner, A. H., & Arkin, R. M. (1988). Affective state mediates causal attributions for success and failure. Motivation and Emotion, 12, 99-111.
Bieneck, S., & Krahé, B. (2011). Blaming the victim and exonerating the perpetrator in cases of rape and robbery: Is there a double standard?. Journal of interpersonal violence, 26(9), 1785-1797.
Campbell SG, Croskerry P, Petrie DA. Cognitive bias in health leaders. Healthcare Management Forum. 2017;30(5):257-261.
Caputo, A. (2016). Overcoming judgmental biases in negotiations: A scenario-based survey analysis on third party direct intervention. Journal of Business Research, 69(10), 4304–4312.
Coleman, M. D. (2011). Emotion and the self-serving bias. Current Psychology, 30, 345-354.
Coleman, M. D. (2018). Emotion and the false consensus effect. Current Psychology, 37, 58-64.
E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert, Social Psychology, New York, Longman, 1998, p.116.
E. Balcetis, D. Dunning, R.L. Miller, Do collectivist know themselves better than individualists? Cross-cultural studies of the holier than thou phenomenon, Journal of Personality and Social Psychology, 95(6), 2008, p. 1254.
Editorial. Let’s think about cognitive bias. Nature. 2015; 526(7572):163.
Ewoldt, C. A., Monson, C. M., & Langhinrichsen-Rohling, J. (2000). Attributions about rape in a continuum of dissolving marital relationships. Journal of Interpersonal Violence, 15(11), 1175-1182.
Ferro, C., Cermele, J., & Saltzman, A. (2008). Current perceptions of marital rape: Some good and not-so-good news. Journal of Interpersonal Violence, 23(6), 764-779.
Forgas, J. P. (2008). Affect, cognition, and social behavior: The effects of mood on memory, social judgments, and social interaction. Memory and mind: A festschrift for Gordon H. Bower, 261-279.
Gilovich, T., Medvec, V. H., & Savitsky, K. (2000). The spotlight effect in social judgment: an egocentric bias in estimates of the salience of one’s own actions and appearance. Journal of personality and social psychology, 78(2), 211.
Grubb, A., & Harrower, J. (2008). Attribution of blame in cases of rape: An analysis of participant gender, type of rape and perceived similarity to the victim. Aggression and violent behavior, 13(5), 396-405.
Grubb, A., & Turner, E. (2012). Attribution of blame in rape cases: A review of the impact of rape myth acceptance, gender role conformity and substance use on victim blaming. Aggression and violent behavior, 17(5), 443-452.
Guthrie C, Rachlinski JJ, Wistrich AJ. Blinking on the Bench: How Judges Decide Cases. 2007; Cornell Law Faculty Publications. Paper 917. Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id¼1026414
Hallion, L. S., & Ruscio, A. M. (2011). A meta-analysis of the effect of cognitive bias modification on anxiety and depression. Psychological bulletin, 137(6), 940.
Otuteye, E., & Siddiquee, M. (2015). Overcoming cognitive biases: A heuristic for making value investing decisions. Journal of Behavioral Finance, 16(2), 140-149.
Pedersen, S. H., & Strömwall, L. A. (2013). Victim blame, sexism and just-world beliefs: A cross-cultural comparison. Psychiatry, Psychology and Law, 20(6), 932-941.
Pronin, E., Lin, D. Y., & Ross, L. (2002). The bias blind spot: Perceptions of bias in self versus others. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(3), 369-381.
Ryan, W. (1971). 1971Blaming the Victim. New York.
Sirius program of IARPA. 2015. Available at: http://www.hreon line.com/HRE/view/story.jhtml?id¼534358939. Accessed July 25, 2017.
Stenner T. Why the average investor is so bad at it. The Globe and Mail. 2016. Available at: https://www.theglobeandmail.com/ globe-investor/globe-wealth/why-the-average-investor-is-so-badat-it/article30728320/.
Taylor, S. E., & Koivumaki, J. H. (1976). The perception of self and others: Acquaintanceship, affect, and actor-observer differences. Journal of personality and social psychology, 33(4), 403.
Thorndike, E. L. (1920). A constant error in psychological ratings. Journal of applied psychology, 4(1), 25-29.
Vaughn VM, Chopra V, Howell JD. War games and diagnostic errors: could lessons from the cold war help reduce diagnostic error? BMJ. 2016;355:i6342. Available at: http://www.bmj.com/ content/bmj/355/bmj.i6342.full.pdf. Accessed July 25, 2017.
Yetiv SA. National Security Through a Cockeyed Lens: How Cognitive Bias Impacts U.S. Foreign Policy. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press; 2013.